پێگەی ژن لەفیلم دراماكاندا

د. هەتاو حمەصالح
هونەر و سینەما وەك باشترین ئامرازی ئاڵوگۆركردنی كلتوری نەتەوە جیاوازەكان دادەنریت، بەهۆی فیلمە جیهانیەكانەوە خەڵكی ئەمرۆ شارەزای زۆرێك لە كلتور و زمان و هەڵسوكەوتی میللەت و نەتەوەكانی دەوروبەروبەر و جیهان بووە.
ئایا ڕۆڵی فیلم و سینەما جیهانیەكان چۆن وینای ژن دەكەن؟ چ جۆرە ڕۆڵێك دەدرێت بە ئافرەت؟ ئایا ئەو رۆلانە لە ئاست بەرەو پێشبردنی كار و پێگەی ژندایە؟ گەر سەیرێكی ئامادەبوونی ئافرەت لەنێو هونەردا بكەین دەبینین ئامادەییەكی ئێجگار زۆری هەیە، بەڵام ئایا هەموو ئەو ئامادەبوونە بە شێوەیەكی ئیجابی بۆ ئافرەت و ڕۆلی لەكۆمەڵگەدا هەژمار دەكرێت؟ بێگومان نەخێر، چونكە ڕۆڵی ئافرەت لەو نێوەندەدا لەگەڵ ئاستی بەرەوپێشچوونی ئافرەتدا لەبوارە جۆربەجۆرەكانی ژیاندا نیە، (وەك دەبینرێت ئافرەت لە زۆر بواردا، زانستی و پزیشكی و ئەندازیاری فێركاری ……..هتد هەنگاوی باشی بریوە). لێرەدا ناكرێت بلێین هەموو ڕۆڵی ئافرەت لە فیلم هونەردا ڕۆلێكی نیگەتیفانە بووە، چونكە كەم تا زۆر ڕۆڵی بەهێزیشی پێدراوە، بۆ نمونە ڕۆڵی ژن بەرادەیەكی باش بەهێزترە لە سینەمای ئیرانیدا، لەگەڵ ئەو سانسۆرانەی لەسەر فیلمی ئێرانیە، بەڵام پێشكەوتنی زۆر بەخۆیەوە بینیەوە، ساڵانە 80 فیلم بەرهەم دەهێنێت و لەڤیستیڤاڵی نیودەوڵەتیەكاندا كێبركێ سینەما جیهانیەكان دەكات و زۆرجار خەلاتی یەكەمی دەبەنەوەو جاروباریش پێش میسر و توركیاش دەكەون، لەگەل ئەوەشدا لەسینەما و درامای ئێرانیدا ئافرەت زۆر بۆ مەبەستی اغرا‌و بەكارناهینریت تاڕادەیەك ڕۆڵی بەهێزتری پێدراوە وەك ئەوەی لەتوركیا و میسردا هەیە.
بەدەر لە باسی سینەمای ولاتان ئایا بە گشتی فیلم و دراماكان چ وێنەیەك بۆ ژن نمایش دەكەن ؟
سەرەتا پێویستە بڵیین ئەگەر بوویسترایە دەتوانرا بەهۆی فیلم و هونەر و دراما و سینەماوە كاری گەورە لەسەر پێگەی ئافرەت بكرێت لە كۆمەلگەدا. دەكرا فیلم و دراما بكرابا بە ئامرازیك بۆ گۆرینی ئەو شێوە تەقلیدیەی كەئافرەتی پێ دەناسریت، دەكرا گۆڕانكاری لەو ڕێگەیەوە دەستەبەر بكرابایە، چونكە ئەو فیلم دراماكان ئیستا میوانی هەموو مالێكن و زۆرترین پێشوازیان لێكراوە. بەڵام بەداخەوە لەبەر ئەوەی فاكتەری قازانج و بزنس ئامانجی سەرەكی بەرهەمهینەرانی فیلم و دراماكانە، ڕۆڵی ئافرەت بەدریژایی مێژوی سینەمادا لەخزمەت بەرەو پیشبردنی دۆزی ئافرەتدا نەبووە، زۆرترین كارەكان خۆی لەنمایشكردنی جەستە و وروژاندن و پاشان خستنەرووی واقعێكی دواكەوتووی ئافرەت بینیوەتەوە، گرفتی میدیای ئێستا ئەوەیە كەزیاتر بۆ وەرگرتنی قازانج كار دەكات، وەك دەبنین بەردوام باس لە بڕی قازانجی فیلمەكان و ڕادەی بینەریان دەكرێت، گومانیشی تیدا نیە كەفاكتەری وروژاندن و جەستەو ئەكشن هۆكاریكی گەورەن بۆ زیاتر ڕەواجی فیلمەكان. هەرچی دراماكانیشە هەمان ئامانجیان هەیە، هەمیشە لەگەل واقعێكی دواكەوتووی كۆمەلگە كاردەكەن و ئیش لەسەر حازردەكەن و ئەگەر بیشیانەویت بیگۆرن بۆ شێوەیەكی زیاتر وروژینەر دەیگۆرن. لەبری ئەوەی تەلەفزیون و سینەما شۆرشێك بۆ ژن درووست بكەن و رزگاری بكەن لەو شێوە نەمەتیە كەواقعی كۆمەڵگە بەسەریدا چەسپاندووە، كەچی دەبینین زیاتر كار لەسەر زەقكردنەوەی دیاردە دواكەوتووەكانی كۆمەلگە دەكەن و وێنایەكی خراپتر بۆ ژن دروستدەكەن، وەك دەبینین زیاترین ڕۆڵەكانی بریتین لەبوونی وەك كەسێكی ئاژاوەگیر،چەنەباز، شاتەشاتكەر یان بابەتیك بۆ چیژ وروژاندن و جەستە، هەریەكە لەمانەش وێنەی زەعیفی و بێ متمانەیی ئافرەت دەردەخەن.
سەرەرای ئەوەش زیادەرۆیی كراوە لەخستنەرووی توندوتیژی بەتایبەت توندوتیژی سێكسی، كەئەمەش ئاسەوارێكی زۆر خراپی لەسەر كچان و ژنان دەبیت و زیاتر بی متمانەییان لادرووستدەكات، بەجۆریك كەوا بزانیت هەرچی لەدەرەوەیە هەموو لە مەلاستدان بۆ ئەوان وەك ئەوەی لە فیلمەكاندا دەردەكەوێت. بێگومان ئامانجی گشتی لەمەدا بازاڕگەرمی فیلمەكەیە، ئاشكرایە تاوەكوو و سێنسی وروژینەر و جەستە زیاتر زەق بكرێتەوە، دیارە لەهەر فیلمكدا ئەو مشاهدانە زۆر بێت ئەوا ئەو فیلمە پرفرۆشتر دەبێت، هەرچەندە لەم ڕووەوە بەدەیان و سەدان ڕەخنە لەو ڕۆلە سەلبیانەی كە بەژن دەدریت لە سینەما و دراماكاندا گیراوە، بەڵام تائیستاش ڕۆژ بەڕۆژ بەرهەمهێنانی ئەو فیلمانە لەزیاد بووندایەو هیچ گرنگیەك بەو هاوار و رەخنانە نادرێت, بیگومان لەم رووەشەوە زۆرترین رەخنە ئاڕاستەی سینەمای توركی میسری، لە ڕۆژئاواش ئاڕاستەی هۆلیودی ئەمریكی كراوە. بۆ نمونە لەسەر سینەمای عەرەبی 23 توێژینەوە كراوە، لە كۆتاییدا دەركەووتووە هەموو ئەو فیلم و درامایانەی پێشكەش دەكرێن لە 78. % كاریگەری نیگەتیفی هەبووە لەسەر ژن و وینەی ژن لە كۆمەڵگەدا.
خۆ ئەگەر بیینە سەر باسی دراما و كورتە فیلم و كوردیانەش بكەین كە لەتەلەفزیۆنە كوردیەكانەو پێشكەش دەكرێت، دەبینین ئەوان ئاستی تەواو خوارەوەن، ئەوەی ئیستا بەناوی هونەرەوە پیشكەش دەكریت، لەلایەكەوە گاڵتەكردنە بە ئافرەت و لە لایەكی دیكەشەوە بەهونەر خۆی، هەندێ‌ لەو فیلم و كورتە تەمسیلیانەی ئێستا هونەری كوردی بەدەیان ساڵ گەڕاندوەتەوە بۆ دواوە، لەمەسەلەی ئافرەتیشدا ئەوەی كە ئیستا ئەوان نمایشی دەكەن ئافرەتی كورد زۆر دەمێكە ئەو هەنگاوانەی بریوە، زۆربەی بگرە هەموو ئەو رۆلانەی كە كورتە قیلم و دراماكانی كوردیدا پیشكەش دەكریت، ئافرەت خۆی دەبینیتەوە لە كەسێكی نەخویندەوارو بێدەسەڵات و شاتەشاتكەرو هیچ نەزان خۆش باوەر، ئەوەی ئیستا نمایش دەكریت ناكرێت ناوی لێبنریت هونەر، بەڵكو تەنها گاڵتەجاریەكەوە دەیەوێت ئافرەت و ڕۆلی ئافرت سووك بكات لە نیو كۆمەڵگەی كوردیدا.
گرفتی لەچیدایە كاتێك میدیا بەرپرسیار نەبیت و ئەم جۆر نمایشانە پەخش بكات.
• سەیركردن و ویناكردنی ئافرەت بەو جۆرەی كە بەردەوام نمایش دەكریت.
• بە لاڕێدابردنی بیروهزری خەڵكی بۆ شتی لاوەكی و، گوێنەدات بە بابەتە هەنووكەییەكان.
• زۆر دووبارە بوونەوەی سێنسی توندوتیژی بە جۆریك خەڵكی فێری توندوتیژی دەكات بە تایبەت بەرامبەر بە ئافرەت.
• توشبوونی دڵەراوكی لای ژنان بەتایبەت كچانی تازە پێگەیشتوو، هەمیشە لەش ولاری خوی بەراورد دەكات بە ئەكتەرانەی كە كاریان تەنها پیشاندانی جەستەیە
• لاساییكردنەوەی هەڵسوكەوت تەنانەت شێوازی ئەكتەركان و، بۆ ئەم مەبەستەش ئەجامدانی چەندین نەشتەرگەری جۆراو جۆر تاوەكو شێوەو جەستەیان وەك ئەو ئەكتەرانەی لێبیت.
لە كۆتاییدا دەڵێین، ژن بەپێی ئەو پێشكەوتنەكەی كە هەنگاوی ناوە لایەنە كۆمەڵایەتیەی زۆر نەگۆڕاوە، بۆنمونە لە ڕووی زانستیەوە ژنان هەنگاوی باشیان ناوە دەتوانم بڵێم ئافرەتی دكتۆر ئەندازیارو مامۆستا و پاریزەرو ….هتد، ڕیژەیان لە پیاوان كەمتر نیە، بەڵام بۆچی لەڕووە كۆمەڵایەتیەكەوە گۆرانكاری كەم دەبینرێت، دەتوانین بلێین ویناكردنی ژن بەو شیوە لاوازەی كە لە فیلم و دراماكاندا هەیە كاریگەری گەورەی هەبووە، تێروانینی لاواز بۆ ئافرەت تۆخكردنەیوەی، كاریگەری هەبووە لەسەر كاری سیاسی و ئیداری ژنان و بەدەگمەن ژنان دەبینیت ژن لە ناوەندی بڕیاردا هەبێت. لە كۆتاییدا دەگەینە ئەو ڕاستیەی كە ژن ئێستا لە ئاستێكی زۆر بەرزترن زۆر هەنگاویان بڕیوە و، لە زۆر بواردا جێگە دەستیان دیارە، بەلام فیلم و دراماكان نەیانتوانیوە تەمسیلی تەواوی پیگەی ژن بكەن و، ئیمەیجێكی ڕاستەقینەیان لە میشكی خەڵكیدا بۆ ژن درووست نەكردووە.