ڕۆڵی ژن لە ڕووبەڕووبوونەوەی گەندەڵیدا

 ئا:شنە محمد

 ‎گەندەڵی یەكێكە لەو دیاردانەی دوچاری زۆرێك لە دامودەزگای حكومی و كەرتی تایبەت بۆتەوە، بە تێپەڕبونی کات و پەرەسەندنی ئابوری و بازاڕ ڕێژەكەی زیاتر دەبێت، ‎بۆیە پێویستە هەموان هاوتەریب بەو زیادبوونە هەوڵی ڕوبەڕووبونەوەو كەمكردنی بدەین، ‎بێگومان ئافرەتیش وەك پیاو بەرپرسە لە هەر دۆخێك كە روبەڕوی وڵات و. كۆمەڵگەو دەزگاکانی دەبێتەوە ‎ئەركە لەسەر شانی هۆشیارو چاوكراوە بێت ڕێگەنەدات گەورە مافی بچوك و دەسەڵاتدار مافی بێدەسەلات و چەوسانەوە بخوات ، هەندێك حاڵەت هەیە پێویست بەوە دەكات تەنها هێزی زمان و. قسەكردن بخاتەكار بۆ ڕێگری لە گەندەڵی و قۆرخكاری.

سەبارەت بەڕۆڵی ژن لەڕووبەڕووبوونەوەی گەندەڵیدا، شیرین ئەمین، ئەندام پەڕلەمانی کوردستان بۆ ئایندەسازی وتی: ‌”دیاردەی گەندەڵی زۆر تەشەنەی کردوە پرسێکی گشتییە و مەعنییە بە تاک بەتاکی کۆمەڵگەوە، ئەمە بەھەڵەی دەبینم کە تەنھا لەسەر پیاو ئەرکە، یان بونی ڕەگەزی نێر دەتوانێت لەھەندێ کایەکانی وێستگەی ژیان ھەبن و شەڕی پرس گەلێک بکەن”، ئەم ئەندام پەرلەمانە وتيشى: “گەر بەراوردی دەرکەوتنی ژن بکەین لەپاڵ کایەکانی سیاسەت و میدیا و کاری ڕێکخراوەیی و چەند پرسێکی دیکە ، بەدڵنیاییەوە ڕۆڵی باش دەگێڕن. کەواتە ژن لەم مەیدانەدا وجودی ھەیە توانیوییەتی بەپێی پێگەکەشی شەڕی ئاشکراکردنی گەندەڵی بکات، بۆیە من شەڕی ڕوبەڕوبونەوەی گەندەڵی وابەستەی ناکەم بەڕەگەزەوە، بەڵکو پەیوەندیدارە بە ویژدان و ئەخلاقی تاکەوە بەپێی پێگەکەی لەکوێ گەندەڵی بینی چاوپۆشی لەسەر نەکات، کەسی گەندەڵیش بەھۆی جیاوازی ڕەگەزەوە پارێزراو نەبێت، ئەمە بکرێت بەپێوەری، کار نەک شۆڕ بونەوە بۆ جیاکاری ڕەگەزی”.

ڕۆژنامەنوس، لاوان ئەحمەد خدر، پێی وایە ڕووبەڕووبوونەوەی گەندەڵی کەوتووەتە سەر کەسایەتی کەسەکان و ڕایدەگەیەنێت: “دیارە ڕوبەڕوبوونەوەی گەندەڵێ کەوتۆتە سەر کەسایەتی کەسەکان جا چ ژن بێت یان پیاو. لەهەرێمی کوردستانیش ژنانیش ڕۆڵ دەگێڕن لەبوارەکاندا و، ژنانی ئەکتیڤ و چالاکمان هەن لەگشت بوارەکاندا، لەپەرلەمان دەنگی ژن دەبیسترێت هاوار دەکات دژی نادادی دژی زوڵم دژی گەندەڵی و بەهەدەردانی داهاتی وڵات، ئەمانە ڕۆڵی ژنە و بەرجەستەیە، لەکایەکانی تریش ژنان ڕۆڵیان هەیە لەڕوبەڕو بوونەوەی گەندەڵی” .

هەرسەبارەت بەهەمان مژار، شادیە حسێن، بەڕێوەبەری بەڕێوبەرایەتی کشتوکاڵی گەرمیان وتی: “گەر سەیری ڕابردووی ئافرەتانی خاوەن پۆستی حکومی بکەین، بەتایبەت ئافرەتانی گەرمیان دەبینین ڕۆڵی خۆیان هەبووە لەڕوبەڕو بوونەوەی گەندەڵیدا”. سەبارەت بە بەڕێوبەرایەتیەکەی خۆی، شادیە وتیشی: “سەرەڕای ئەوەی هەنگاو هەبووەو هەوڵیش دراوە بەلارێدا ببرێین لەلایەن خەڵکی خاوەن بەرژەوەندییەوە، بەڵام هەم خۆم هەم گرووپەکەم نەمان هێشتووە لەماوەی شەش ساڵ وشەش مانگی بەرپرسیاریەتیم هیچ گەندەڵییەک لەسنوری بەرێوبەرایەتیەکەمدا بکرێ “.

 سیستەمی سیاسی گەندەڵ، دام و دەزگای کارتۆنی گەندەڵ بەرهەم دەهێنێ، چ لە سەر ئاستی رێکخراوە مەدەنیەیکان، پیشەیەکان، رێکخراوە حزبییەکان و هەموو دامودەزگا حکومیەکان کە بە موئەسەسات دەکرێن. لەو جۆرە سیستەمانە ناتوانرێ دامودەزگای تەندروست دابمەزرێ، ئینجا چ لە بواری پەرەوەردە، ڕۆشنبیری، دادگاو یاسا بەتایبەتی یاسای خێزان، ئابوری، عەدالەتی کۆمەڵایەتی، پاراستنی مافی مرۆڤ، دەزگای هەڵبژاردن، دام و دەزگای پۆلیس و ئاسایش…هتد