هاوسەنگی نێوان ئەرکی قوتابخانە و خوێندنەوەی منداڵان

بینایی صبار
کۆتایی وەرزی هاوین واتا کاتی گەڕانەوەی منداڵ و نەوجەوانانە بۆ قوتابخانە! وەکو خوێنەرێکی بەردەوام یان خوێنەرێکی تازەدەستپێکردوو، لەوانەیە بتەوێت بزانیت چۆن یەکێک لە خووە پەسەندەکانی هاوینەی خۆت (کە خوێندنەوەیە بۆ خۆشی)، بکەیتە پلانی ساڵی نوێی خوێندنی منداڵەکانیشتەوە و هێشتاش چاوەڕێی نمرەی بەرز و هەڵسەنگاندنی باشیان لێ بکەیت.
بێگومان هەموو سوودەکانی خوێندنەوەی کتێب دەزانین و هاندانی منداڵەکان بۆ خوێندنەوە و فێربوونی دەرەکی ئەرکی سەرشانی پێگەیشتووانە، بەڵام گرنگیشە دایباب دڵنیابنەوە کە منداڵ لە بەرپرسیارێتی خۆی ئاگادار بێت و تەنها چێژی خوێندنەوەی کتێب هەڵنـــەبژێرێت بەسەر ئەنجامدانی ئەرکی قوتابخانەیدا. پێویستە بە جۆرێک هەوڵبدات هاوسەنگی لەنێوان ئەرکی ماڵەوە و خوێندنەوەشیدا ڕابگرێت بەبێ ئەوەی خوێندنەوە لەبەرچاوی منداڵەکەی بخات.

ئەمانەی خوارەوە هەندێک خاڵی گرنگ بۆ دروستکردنی ئەو هاوسەنگییە؛

1. وەکو سەرەتا، هەرگیز توانای منداڵەکەت لە خوێندنەوە و ئەنجامدانی ئەرکی قوتابخانەش لە یەک کاتدا بە کەم مەگرە. هەرگیز پێی مەڵێ ناکرێ و ناتوانیت هەم سەعی بکەیت و هەم بشخوێنیتەوە، یاخود مێشکی منداڵ بۆ ئەوە نەکراوە و سەرقاڵی دەکات. منداڵان بوونەوەری گەلێک بەتوانا و ژیرن. ئەگەر هان بدرێن و ژینگەی گونجاویان بۆ بڕەخسێنرێت، لەگەڵ ئارامگرتنی دایکوباوکدا هیچ شتێک مەحاڵ نییە لەلایان.
2. دەبێت منداڵەکەت تێبگەیەنیت کە لە کاتی قوتابخانە سەرەکیترین ئەرکی ئەو، ئەرکی قوتابخانەیە. بۆیە هەموو ڕۆژێک کاتێکی دیاریکراو بۆ سەعیکردنی منداڵەکەت دابنێ و با لەو کاتانەدا تەنها سەعیەکەی بکات. ئەمە وا دەکات ببێتە ڕۆتین لای منداڵەکە و تێبگات کامەیان ئەرکی سەرەکییەتی، کە ئەنجامدانی ئەرکی قوتابخانەیە. دەکرێت هەندێک ڕۆژ کەمتر یان زیاتر لە ڕۆژەکانی تر ئەرکی هەبێت، بۆیە دەتوانیت کاتی دیاریکراو بۆ کۆششکردنی بەپێی ئەوە بگۆڕیت.
3. بهێڵە منداڵەکەت ئەو کتێبانە هەڵبژێرێت کە دەیەوێت بیخوێنێتەوە، بەڵام بۆ خوێندنەوەش کاتێکی دیاریکراوی لە ڕۆژەکەدا بۆ دابنێ کە بە هیچ شێوەیەک لێی دەرنەچێت. بەو جۆرە هەم چێژ لە خوێندنەوە دەبینێت هەم هەوڵی ئەرکەکەشی دەدات. بیرت بێت ئەگەر خۆیشت کتێبەکانت بۆ کڕی، پێشتر پرسیاری ئەو بابەتانەی لێ بکەیت کە بەلایەوە سەرنجڕاکێشە. دەشتوانیت خۆت پێشنیازی بابەتی پەروەردەیی هەمەجۆری بۆ بکەیت تا تەنها لە دەوری یەک دانە نەسوڕێتەوە.
4. هانی منداڵەکەت بدە جگە لە کتێب، لەسەر بابەتی نزیک لە ئەرکەکانی قوتابخانەشی بخوێنێتەوە. بۆ نموونە بابەتێکی دەرەکی سەر ئینتەرنێت تایبەت بە ئاژەڵە وشکاوەکییەکان لە وانەی زیندەزانیدا و، تەنانەت باسکردنیشی لەگەڵ هاوپۆل و مامۆستاکەیدا. تاکو بەشێوەیەکی ئەرێنی بیر لە خوێندنەوە بکاتەوە و بێتاقەتی نەکات.
5. پێکەوە بخوێننەوە، باشترین هاندەر بۆ منداڵ خوێندنەوە و دواتریش باسکردنەوەی کتێبەکەیە لەگەڵ دایکوباوکیدا. خۆشەویستی خۆت بە بەسەربردنی کاتی بە خوێندنەوەوە دەرببڕە. هەر کات و ڕۆژێک لە هەفتەکەدا کاتی خوێندنەوەی بوو، هەوڵ بدە تۆش کتێبی دڵخوازی خۆت لەگەڵیدا بخوێنیتەوە، ئینجا پرسیاری ئەو خاڵانەی لێ بکەیت کە بەلایەوە گرنگ و دیار بوون و بە وردی گوێی لێ بگریت. دواتر دەستخۆشی و خەڵاتی بچووکی بکەیت بۆ تێگەیشتنە قووڵەکانی.
6. قسە لەگەڵ مامۆستاکانی منداڵەکەتدا بکە تا بزانیت هیچ گۆڕانکارییەک یان هەوڵێک دەدرێت تا لەنێوان پەروەردە و خوێندنەوە هاوسەنگییەک ڕابگیرێت؟ مامۆستاکان پێیان خۆشە دایباب هێندەی ئەوان هاوکاری فێرکردن و ڕۆشنبیرکردنی نەوەی داهاتووی کۆمەڵگەکەیان بن، بۆیە دەتوانیت پێشنیازی گرنگ و جیاوازیان بۆ بکەیت دەربارەی پێکەوەبەستنی خوێندنەوە و قوتابخانە. تا نەک تەنها لە ماڵەوە، بەڵکو کاریگەری هاوڕێ و مامۆستاکانیشی لەسەربێت.

زۆر گرنگە وەکو سەرپەرشتیاری منداڵەکەت، لە خوو و سروشتی تێبگەیت و بزانیت کە هەر منداڵێک لەوەی تر جیاوازە. دەکرێت خاڵێک لەم خاڵانە بەپێی ژینگە و سروشتی منداڵەکەت بگۆڕێت. هەمیشە ئارامگر بە و ڕێگای هەمەجۆر بۆ پەروەردەکردنی منداڵەکەت بەکاربهێنە و بەراوردی مەکە بە یەکێکی تر