چۆن بتوانین بگه‌ینه‌ په‌روه‌رده‌كردنێكى ئاسان له‌سه‌رده‌مێكى قورسدا

روناك مسته‌فا

په‌روه‌رده‌ زانستێكى سه‌ربه‌خۆیه‌ له‌چه‌ند ڕاستى یه‌كى ڕێكخراوو به‌رنامه‌ بۆ داڕێژراو پێكهاتووه‌ كه‌وه‌ستاوه‌ته‌ سه‌ر ئه‌زمونى جۆراوجۆر ، تا كاریگه‌رى دروست بكات له‌سه‌ر تاكه‌كان وببنه‌ كه‌سانى كاراوچالاك وبه‌خزمه‌ت له‌كۆمه‌ڵگاكانیاندا ، وه‌ئامانجى كردارى په‌روه‌رده‌كردن دروستكردنى گۆڕانكارى یه‌ له‌ تاكدا له‌ ڕوى هزرىو ده‌رونى وكۆمه‌ڵایه‌تى یه‌وه‌ تابتوانێت گه‌شه‌ به‌ خۆى بدات وله‌ڕوى ئاكارو ڕه‌فتاره‌وه‌ به‌ره‌و پێشه‌وه‌ بچێت وه‌پاشان بتوانێت جێ په‌نجه‌ى دیاربێت له‌گۆڕانكارى وپێشخستنى كۆمه‌ڵگاكه‌یدا ، ڕۆشنبیرى هه‌رگه‌ل و ووڵاتێك ڕه‌نگدانه‌وه‌ى جۆرى په‌روه‌رده‌كه‌یه‌تى  ، وه‌له‌سایه‌ى ئه‌وگۆڕانكارى یه‌ خێرایانه‌ى له‌ كۆمه‌ڵگاكاندا دروست ده‌بێت به‌ هۆى ته‌كنه‌لۆجیا به‌هه‌موو جۆره‌كانى یه‌وه‌ واى كردووه‌ كه‌كۆمه‌ڵێك چه‌مك وتێگه‌یشتنى نوێ بێته‌ ناو هه‌ركۆمه‌ڵگایه‌ك كه‌ نه‌گونجێت له‌گه‌ڵ داب ونه‌ریت وكلتوریدا، به‌هۆى ئه‌مه‌شه‌وه‌ كۆمه‌ڵێك پره‌نسیپ له‌ده‌ست بدرێت كه‌ جێگاى شانازى و فه‌خرى كۆمه‌ڵگاكان بووه‌ ، بۆیه‌ ده‌زگا په‌روه‌رده‌یى یه‌كان وله‌پێش هه‌موویانه‌وه‌ به‌پله‌ى یه‌كه‌م خێزان ده‌بێت ڕۆڵێكى سه‌ره‌كى وكاریگه‌ر ببینێت  له‌ ئاوڕدانه‌وه‌ له‌به‌رنامه‌ى په‌روه‌رده‌یى وڕاست كردنه‌وه‌و چاندنى پره‌نسیبه‌ كۆمه‌ڵایه‌تى یه‌ دروسته‌كان له‌ دڵ وده‌رونى نه‌وه‌كاندا كه‌ هه‌ندێكیان به‌ره‌و نه‌مان وتیاچوون چوون و وون بوون پێویسته‌ سه‌رله‌نوێ زیندووبكرێنه‌وه‌ .

تێگه‌یشتن له‌چه‌مكى په‌روه‌رده‌ :-

گومانى تێدا نى یه‌كه‌ كردارى په‌روه‌رده‌كردن كردارێكى ئاسان نى یه‌، هاوكارى مرۆڤه‌كان ده‌كات هه‌رله‌منداڵى یه‌وه‌  بۆ ته‌واوكارى وپله‌به‌ندى له‌سه‌رجه‌م لایه‌نه‌كانى كه‌سایه‌تى یه‌وه‌ تابتوانێت مامه‌ڵه‌یه‌كى دروست بكات له‌گه‌ڵ ده‌وروبه‌ره‌كه‌ى و خۆى بگونجێنێت وڕوبه‌ڕوى گرفت وله‌مپه‌ره‌كان ببێته‌وه‌ .

پێناسه‌ى په‌روه‌رده‌ :-

–     له‌زمانه‌وانیدا :-

بریتى یه‌ له‌گه‌شه‌و زیادكردن وبه‌ره‌و پێش چوون ، چاككردن

له‌زمانى عه‌ره‌بى دا به‌ ( ربًا ، یربوا  …. ) هاتووه‌ به‌ماناى (زیادكردن وگه‌شه‌كردن ) یان نه‌ش ونما وگه‌وره‌بوون

–     له‌زاراوه‌دا :-

بۆ گه‌یشتن به‌ پێناسه‌یه‌كى گشتگیرو  وه‌رگیراو پێویسته‌ ئاماژه‌ به‌چه‌ند پێناسه‌یه‌ك بكه‌ین له‌وانه‌ :-

1/ جان جاك ڕۆسۆ :

به‌یه‌كێك له‌ پێشه‌وایانى بوارى په‌روه‌رده‌ یى ڕۆژاواى نوێ دا داده‌نرێت سه‌باره‌ت به‌په‌روه‌رده‌ ده‌ڵێت

په‌روه‌رده‌ / كردارێكى خۆڕسكانه‌یه‌و دروشمه‌كه‌شى له‌سروشتى مناڵه‌كه‌وه‌یه‌ ، واته‌ به‌ئه‌ندازه‌ى ژینگه‌و ژیرى وجۆرى ئاڕاسته‌كردنى مناڵه‌كه‌  ڕه‌نگدانه‌وه‌ى په‌روه‌رده‌یى له‌سه‌ر مناڵه‌كه‌ ده‌بێت .

2/ جۆن ستیوارت  :

ده‌ڵێت بریتى یه‌ له‌هه‌موو ئه‌وكردارانه‌ى خۆمان ئه‌نجامى ده‌ده‌ین له‌ پێناوى خۆماندا وه‌ هه‌موو ئه‌وكارانه‌ى كه‌سانى تر ئه‌نجامى ده‌ده‌ن له‌ پێناوى ئێمه‌دا ، وه‌ مه‌به‌ستیش پێى نزیك خستنه‌وه‌ى خۆمانه‌ له‌و سروشته‌ ته‌واوه‌تى یه‌ى له‌بنه‌ڕه‌تدا له‌مرۆڤه‌كاندا بووه‌ به‌هۆى مرۆڤ بوونى یه‌وه‌ .

3/ ئه‌ندریه‌ لالاند  :

ده‌ڵێت په‌روه‌رده‌ ئه‌و كرداره‌یه‌ كه‌پێى هه‌ڵده‌ستن بۆ گه‌شه‌كردن له‌ڕێگه‌ى ڕاهێنان بۆ گه‌یشتن به‌ ته‌واوێتى له‌ ه‌موو لایه‌نه‌كانه‌وه‌ .

4/ جوى دیوى   :

ده‌ڵێت ژیان له‌سروشتى ڕه‌سه‌نى خۆیدا تێكۆشانه‌ بۆمانه‌وه‌ى بوون له‌ڕێگه‌ى تازه‌بوونه‌وه‌ى به‌رده‌وام  ، په‌روه‌رده‌ش كردارێكى تازه‌بونه‌وه‌ى خۆڕسكى یه‌ له‌خودى خۆیدا بۆیه‌ نه‌وه‌یه‌ك كۆتایى پێدێت له‌پێناو نه‌وه‌یه‌كى تردا .

جۆره‌كانى په‌روه‌رده‌و ڕۆڵه‌ گرنگه‌كانیان  :-

1/ په‌روه‌رده‌ى خۆڕسكى (التربیة التلقائیة ) :-

ئه‌و په‌روه‌رده‌یه‌یه‌ كه‌ هیچ فێركردن و وه‌رگرتنێكى تیانى یه‌ له‌ ڕوى شاره‌زایى ولێهاتووى یه‌وه‌  …..

2/ په‌روه‌رده‌ى بێ ڕیساو یاسا ( التربیة غیر نظامیة) :-

ئه‌و په‌روه‌رده‌یه‌یه‌ كه‌ به‌بێ یاساو ڕێسا په‌روه‌رده‌ ده‌كرێن، بێ بوونى پرۆگرامێك ته‌نها به‌شێوازى ڕێنموویى كردن بۆ وه‌رگرتنى هه‌ندێ لێهاتوویى وئاڕاسته‌ وه‌ك له‌هه‌ندێ له‌ خێزانه‌كاندا هه‌یه‌ .

3/ په‌روه‌رده‌ یه‌ك به‌ بوونى ڕێساو یاسا ى مه‌به‌ستدار (التربیه‌النظامیة المقصودة) :-

وه‌ك له‌ قوتابخانه‌ وپه‌یمانگاو كۆلیژه‌ تایبه‌ته‌كاندا په‌یڕه‌وى ده‌كرێت به‌مه‌به‌ستى گۆڕانكارى له‌ لایه‌نه‌كاندا .

په‌روه‌رده‌كردن له‌م سه‌رده‌مه‌دا كه‌ داخوازى وفریوده‌ر وبه‌رگری یه‌كان زۆرن ، به‌ڵام نابێت پێشبینى ئه‌وه‌ بكه‌ین كه‌ بتوانین له‌ڕێى په‌روه‌رده‌كردنه‌وه‌ هه‌موو گرفته‌كانمان چاره‌سه‌ر بكه‌ین ، به‌ڵام بێ گومان كاتێك خێزان به‌ئه‌ركى خۆى هه‌ڵده‌ستێ تواناى پێ ده‌به‌خشێ بۆ به‌ ئاگاهاتنه‌وه‌وچاره‌سه‌رى ئه‌وگرفتانه‌ى له‌ڕۆژگارى ئه‌مڕۆماندا ڕوى له‌زیادبوون كردووه‌ ، چونكه‌ قسه‌كردن له‌سه‌ر په‌روه‌رده‌كردن به‌رده‌وام تازه‌ده‌بێته‌وه‌، چونكه‌ پێشكه‌وتنى ته‌كنه‌لۆژى وگه‌شه‌ى شارستانى وژیارى كاریگه‌رى وڕه‌نگ دانه‌وه‌ى له‌سه‌ر په‌روه‌رشیار ده‌بێت كه‌ شێوازى مامه‌ڵه‌و تیڕوانینه‌كانى گۆڕانكارییان به‌سه‌ردابێت ، به‌هه‌مان شێوه‌ كاریگه‌رى له‌سه‌ر مناڵانیش ده‌بێت وڕه‌فتاروتێگه‌یشتنیان ده‌گۆڕێت وچۆنێتى وه‌ڵام وئاماده‌باشییان بۆ هه‌وڵه‌ په‌روه‌رده‌ییى یه‌كان ده‌ست نیشان ده‌كات .

ئاشكرایه‌ لاى هه‌مووان كه‌مرۆڤایه‌تى زۆربه‌خێرایى گه‌شه‌ ده‌كات له‌بوارى ته‌كنه‌لۆژیاوه‌ به‌ڵام پێشكه‌وتنى ڕه‌وشتى وخوو وڕه‌فتار هێواش وله‌سه‌رخۆیه‌ یان هه‌ر نى یه‌، به‌ڵكو هه‌ندێ لایه‌نى ڕه‌وشتى وبێڕێزى ناوخێزان وگه‌وره‌و بچوك و خۆكوشتن و ئالووده‌بوون به‌ مادده‌ هۆشبه‌ره‌كان و تۆڕه‌كۆمه‌ڵایه‌تى یه‌كان و ڕوداوه‌كانى جیابوونه‌وه‌و چوونه‌ هه‌نده‌ران و غه‌ش وفێڵ و مامه‌ڵه‌كردنى نابه‌جێ وسه‌رپێچى یاساكان و…… هتد، له‌هه‌موو لایه‌كى جیهاندا له‌زیادبووندان به‌ڕاده‌یه‌ك “گه‌یشتۆته‌ ئه‌وه‌ى ئێستا هه‌موو  نهێنى یه‌كان به‌شێوه‌یه‌كى شه‌رمه‌زاركه‌ر به‌به‌رچاوى گه‌وره‌و بچوكه‌وه‌ بڵاوده‌كرێنه‌وه‌ واى كردووه‌ په‌روه‌رشیاران دابمێنن له‌كاره‌كانیاندا، چونكه‌ دۆزینه‌وه‌ى بڕیارى په‌روه‌رده‌یى دروست تیایدا زۆر دژوارو قورسه‌ . په‌روه‌رده‌ له‌ناو كۆمه‌ڵێك ڕێكخستنى كراوه‌دا ئه‌كه‌ین ، ده‌ره‌نجامى كارلێكى هه‌وڵه‌ په‌روه‌رده‌ییه‌كانمان له‌ناو ئه‌و ڕێكخستنه‌ دا به‌ وردى نازانین ، هه‌رله‌به‌رئه‌وه‌ پێغه‌مبه‌ران سه‌لامى خوایان لێ بێت كه‌ سروشیان بۆ هاتووه‌ دوعایان كردووه‌و له‌خوا پاڕاونه‌ته‌وه‌ كه‌نه‌وه‌كانیان بۆ ساڵح بكات، بائێمه‌ش  زۆر دۆعا بكه‌ین وبپاڕێینه‌وه‌ كه‌ خواى گه‌وره‌ نه‌وه‌كانمان بپارێزێت وساڵحیان كات ، چه‌نده‌ خۆمان ماندوو بكه‌ین كات بده‌ین به‌ په‌روه‌رده‌كردن ده‌بێت بزانین ئه‌وه‌ى به‌ده‌ستى دێنین زۆر گه‌وره‌تره‌ له‌ ماندووبونه‌كه‌مان .

ئه‌ركى خێزان له‌په‌روه‌رده‌كردندا ڕۆژدواى ڕۆژگرانترو قورسترده‌بێت، چونكه‌ جیهانگیرى ده‌سه‌ڵاتى خێزان وقوتابخانه‌و كۆمه‌ڵگه‌ ده‌خاته‌ په‌راوێزه‌وه‌، ئه‌ویش به‌هاندانى تاكه‌كانى كۆمه‌ڵگه‌ بۆ یاخیبوون له‌داب ونه‌ریته‌كان وفریودانیان له‌بازنه‌ى بژاردنى تاك و ئازادى تاكه‌كه‌سى دا  ، به‌ڵام هیچ بژارده‌یه‌كمان له‌به‌رده‌مدانى یه‌ جگه‌ له‌به‌رده‌وام بوون له‌ هه‌وڵه‌ په‌روه‌رده‌ییه‌كانمان وچاكسازى بارودۆخى كاره‌كه‌مان .

په‌روه‌رده‌كردن ماندووبوون وپشوودرێژى ده‌وێت وه‌ هیچ شتێكى تریش جێى ناگرێته‌وه‌

په‌روه‌رده‌ وه‌ك جه‌نگ وایه‌ پێویستى به‌ مرۆڤى خۆڕاگرو به‌ ئه‌زموونه‌ په‌یوه‌ندى په‌روه‌رشیار له‌گه‌ڵ ئه‌وكه‌سه‌ى په‌روه‌رده‌ى ده‌كات هه‌روه‌كو حاڵى زۆرانبازى و ده‌سته‌ویه‌خه‌بوونه‌ له‌گه‌ڵ جه‌نگاوه‌ره‌كاندا ، په‌له‌كردن بۆ به‌رهه‌مه‌كه‌ى زه‌ره‌ر ده‌گه‌ێنێت نه‌ك سوود ، په‌روه‌رده‌ ڕێگایه‌كى قورس و ناڕه‌حه‌ته‌ وه‌ك چۆن بته‌وێ بگه‌یته‌ سه‌ر شاخێكى به‌رز  ، ئه‌گه‌ر خۆت ماندوو نه‌كه‌یت و شاره‌زاییت نه‌بێت زه‌حمه‌ته‌ بتوانییت بیبڕیت ، په‌روه‌رده‌  و قوربانى دانه‌  ئاسان نى یه‌ كۆڵنه‌دان ولێبڕانى ده‌وێت …

چۆن ئه‌م سه‌ركه‌وتنه‌ قورسه‌ ئاسان بكه‌ین ؟

سه‌رده‌مه‌كه‌مان سه‌رده‌مێكى زۆر قورسه‌ كه‌ جیاوازه‌ له‌ هه‌موو سه‌رده‌مه‌كانى پێشووتر

چوار شتى سه‌ره‌كى واى كردووه‌ ئه‌م سه‌رده‌مه‌ زۆر جیاوازبێت له‌وانه‌ى پێشووتر :-

1/ هه‌ردوو هاوسه‌ر كارده‌كه‌ن وله‌ده‌ره‌وه‌ن، بۆیه‌ كه‌ ده‌گه‌ڕێنه‌وه‌ كاتى زیاده‌ ده‌بێت بده‌ن به‌ په‌روه‌رده‌ به‌ڵام په‌روه‌رده‌ به‌كاتى زیاده‌و سه‌ره‌ مه‌قه‌ست به‌ ڕێوه‌ ناچێت پێویستى به‌ جدیه‌ت و چالاكى و كاتى زۆر هه‌یه‌

2/ ئاسانى په‌یوه‌ندى كردن له‌ نێوان خه‌ڵك دا (ته‌كنه‌ لۆجیا ، تى ڤى ، مۆبایل ….هتد )، ئه‌مه‌ش ئه‌ركه‌كان زیاد ده‌كات له‌ جیاتى ئه‌وه‌ى سه‌رقاڵى كارێك بیت سه‌رقاڵى چه‌ند كارێك ده‌بیت و كاتت دابه‌ش ده‌كه‌یت به‌سه‌ر هه‌موویاندا، جیهان هه‌مووى له‌به‌رده‌ستایه‌و ئاگادارده‌بیت به‌ هه‌موو هه‌واڵه‌كان گله‌یت دێته‌ سه‌ر ( شۆڕشى په‌یوه‌ندى یه‌كان) ئیلتیزاماتى بۆ زیادكردووین،

4/ له‌ سه‌رده‌مانى پێشوودا خه‌ڵك خۆى ده‌ڕۆشت به‌ره‌وپیرى ئه‌نجامدانى گوناه وتاوان به‌ڵام ئێستا خۆى دێته‌ به‌رده‌مت بێ ئه‌وه‌ى بۆى بچیت.

5/ پێشكه‌وتنى ته‌كنه‌لۆجیا یه‌كێكى تره‌ له‌ جیاوازى یه‌كان جاران هه‌موو خێزانه‌كه‌ گوێیان له‌ یه‌ك ڕادیۆ ده‌گرت یاله‌به‌رده‌م ته‌له‌ فزیۆنێكدا كۆده‌بونه‌وه‌، ئێستا ماڵ هه‌یه‌ هه‌ر ژووره‌و دانه‌یه‌كى تیایه‌ نه‌شبێت كۆمپیوته‌ر جێى گرتۆته‌وه‌ به‌سه‌دان كه‌ناڵ هه‌یه‌ ئه‌وه‌ بێجگه‌ له‌ (فه‌یس بوك ، تویته‌ر ، ئینیستاگرام و ….هتد).

له‌ هه‌ندێ له‌ماڵه‌كاندا دایك وباوك هیچ ئاگایه‌كیان له‌م بارودۆخه‌ نى یه‌ وه‌ك شت ومه‌كى ناو مۆزه‌خانه‌ وان وله‌ده‌ره‌وه‌ى ئه‌م سه‌رده‌مه‌دا ئه‌ژین.

ئه‌وه‌ى گرنگه‌ ئه‌وه‌یه‌ ئێمه‌ چۆن بتوانین له‌م زه‌مه‌نه‌ قورسه‌دا په‌روه‌رده‌ ئاسان بكه‌ین

هه‌رنه‌بێت دایكان وباوكان ئه‌لف بایه‌كى ڕۆشنبیرى ته‌كنه‌لۆجیابزانن یا ….هه‌رنه‌بێت سه‌رداوێك له‌سه‌ر چۆنێتى گفتوگۆو وتو وێژكردن بزانن له‌گه‌ڵ مناڵه‌كانیان ، نابێت داببڕێین له‌م سه‌رده‌مه‌ .

پێویسته‌ چۆن له‌په‌روه‌رده‌و فێركردن تێبگه‌ین ؟

نه‌وه‌كان چۆن وبه‌ چ شێوه‌یه‌ك په‌روه‌رده‌ بكرێن ؟

چ شتێكیان فێربكه‌ین ؟

چۆن وبۆچى فێریان بكه‌ین ؟

كێ هه‌ڵسێت به‌م ئه‌ركه‌ پیرۆزه‌ ؟

سیسته‌مێكى په‌روه‌رده‌و فێركردن كه‌نه‌توانراوه‌ ئامانجێكى بۆ دیارى بكرێت، هه‌روه‌ك نه‌وه‌كان دوچارى سه‌رسوڕمان ده‌كات، به‌هه‌مان جۆر هه‌تا نه‌زانرێت چى فێرى نه‌وه‌كان ده‌كرێت و چۆن پێیان ده‌وترێته‌وه‌ و ئه‌و شێواز ومیتۆده‌ چییه‌ كه‌ ده‌گیرێته‌به‌ر ، ئه‌وا هه‌موو ئه‌و شتانه‌ى كه‌ده‌خرێته‌ مێشك و ڕۆحى لاوانه‌وه‌ ، ته‌نها ده‌یانكات به‌ حه‌ماڵى زانیارى ، په‌یوه‌ندییه‌كى به‌هێزو نزیكییه‌كى ڕون هه‌یه‌ له‌نێوان بونیادى كۆمه‌ڵایه‌تى نه‌ته‌وه‌كان وئه‌وشێوازو بناغه‌یه‌ى كه‌له‌په‌روه‌رده‌و فێركردندا به‌كارده‌هێنرێت ، تاكه‌كانى كۆمه‌ڵگا چۆن په‌روه‌رده‌ بكرێن كۆمه‌ڵگاش ورده‌ ورده‌ ئه‌و شكڵ و چێوه‌یه‌ وه‌رده‌گرێت ، چونكه‌ ئه‌و نه‌وانه‌ى ئه‌مڕۆ په‌روه‌رده‌ ده‌كرێن سبه‌ینى َ وه‌ك په‌روه‌رده‌كارانى ئاینده‌ ده‌ستبه‌كارده‌بن وهه‌مان ئه‌و شتانه‌ى له‌ مامۆستایانى خۆیان وه‌رگرتووه‌ ڕۆى ده‌كه‌نه‌ دڵى شاگرده‌كانیانه‌وه‌ ، هاوسه‌رگیرى سه‌باره‌ت به‌به‌رده‌وامى جه‌سته‌یى نه‌ته‌وه‌یه‌ك چه‌ند گرنگ بێت، سه‌باره‌ت به‌ ژیانى كۆمه‌ڵایه‌تى وئه‌خلاقیشیان هه‌روایه‌، په‌روه‌رده‌ به‌هه‌مان شێوه‌ جێى بایه‌خه‌، ئه‌و نه‌ته‌وانه‌ى كه‌ بابه‌تى هاوسه‌رگیرییان له‌ سه‌ر چه‌ند بناغه‌یه‌كى پته‌و دانه‌مه‌زراندووه‌، هه‌روه‌ك ناتوانن خۆیان له‌ داڕوخان بپارێزن، به‌هه‌مان شێوه‌ ئه‌و نه‌ته‌وانه‌ش كه‌نه‌یان توانیوه‌ گرنگى پێویست به‌حاڵه‌تى ئه‌خلاقى وڕۆحى كۆمه‌ڵگه‌ بده‌ن  ،هه‌رگیز ناتوانن بۆ ماوه‌یه‌كى دوور و درێژ به‌رده‌وامى به‌ بونیان بده‌ن .

هه‌رتاكێكى كۆمه‌ڵگا كه‌م تا زۆر كاریگه‌رى له‌سه‌ر ئه‌وانى تر ده‌بێت وله‌و ڕووه‌شه‌وه‌ كه‌هه‌ندێ شت له‌كه‌سانى تره‌وه‌ وه‌رده‌گرێت ده‌كه‌وێته‌ ژێر كاریگه‌رییانه‌وه‌ ، هه‌روه‌ك ئه‌مه‌ وایه‌ به‌هه‌مان شێوه‌ داب و نه‌ریت چوارده‌ورى دورونزیكیش ڕۆڵێكى گرنگیان ده‌بێت له‌ په‌روه‌رده‌بوون وپێگه‌یشتندا ، سه‌رۆكى خێزان له‌ناو ئه‌ندامه‌كانى خێزانه‌كه‌یداو كاربه‌ده‌ستانى نه‌ته‌وه‌ش له‌ نێو چینه‌ جیاوازه‌كان و تاكه‌كانى كۆمه‌ڵگادا خاوه‌نى ده‌سه‌ڵات و كاریگه‌رییه‌كى به‌هێزن ، له‌م ڕوه‌وه‌ به‌رزبونه‌وه‌ى نه‌ته‌وه‌یه‌ك بۆ لوتكه‌كان به‌ ئه‌ندازه‌ى تواناو لێهاتنه‌كانى وبه‌جێگه‌یاندنى ئه‌ركى سه‌رشانییه‌تى به‌ته‌واوه‌تى و، په‌یوه‌ندییه‌كى نزیكى هه‌یه‌ به‌بیركردنه‌وه‌و جیهانبینى و كلتورى تاكه‌كانى ئه‌و كۆمه‌ڵگه‌یه‌ و هه‌روه‌ها دڵسۆزى و نه‌خشه‌ وبه‌سیره‌تى كاربه‌ده‌سته‌كانیه‌وه‌ . چه‌مینه‌وه‌ى كاربه‌ده‌ستان بۆ ئاستى تاكه‌كان وپاراستنى مافه‌كانیان ، هه‌وڵدانى تاكه‌كانیش بۆ بوون به‌ چه‌ند بونه‌وه‌رێكى كۆمه‌ڵایه‌تى، ئه‌مه‌ ماناى وایه‌ هه‌م ڕه‌چاوى ده‌ستورى هه‌مووتان شوانن وهه‌مووشتان به‌رپرسن له‌ ژێرده‌سته‌كانتان كراوه‌وهه‌م یاساى چێژى ژیاندن له‌برى ژیان كراوه‌ به‌ سه‌رمه‌شقى ته‌مه‌ن . ئه‌وانه‌ى به‌ په‌روه‌رده‌كردنى نه‌وه‌كان سه‌رقاڵن ، ئه‌م ئه‌ركه‌ له‌ ژێر هه‌رناوو ناونیشانێكدا ئه‌نجام بده‌ن پێویسته‌ بۆ ساتێكیش مه‌زنى وگرنگى ئه‌ولێپرسراوییه‌ته‌ى شانیان داوه‌ته‌ ژێرى له‌یادنه‌كه‌ن ، ئێمه‌ بۆ مسۆگه‌ركردنى دواڕۆژى مناڵه‌كانمان هه‌موو ڕێگایه‌ك ده‌گرینه‌ به‌ر و هه‌موو گریمانێك هه‌ڵده‌سه‌نگێنین و بۆ ئه‌وه‌ى ئه‌وان موحتاجى هیچ شتێك نه‌بن، ڕووبه‌ڕوى ناخۆشترین ناڕه‌حه‌تیه‌كانیان ده‌بینه‌وه‌ وه‌به‌رگه‌ى هه‌موو قورساییى یه‌ك ده‌گرین و هه‌وڵده‌ده‌ین دنیایه‌كى به‌هه‌شت ئاسایان بۆ ئاماده‌ بكه‌ین، به‌ڵام داخۆ ئه‌گه‌ر به‌ ئه‌خلاق و فه‌زیله‌ت كه‌سه‌رمایه‌ى ڕاسته‌قینه‌ن به‌رزمان نه‌كردبنه‌وه‌و به‌تێگه‌یشتن وكلتوریش نه‌مان گه‌یاندبێتن به‌ دامه‌زراوه‌یى و ڕاستڕه‌وى، ئایا هه‌موو هه‌وڵ وماندوبونێكمان به‌ زایه‌ نه‌ڕۆشتووه‌ ؟

به‌ڵێ گه‌وره‌ترین سه‌رمایه‌ى نه‌ته‌وه‌یه‌ك پته‌وى ئیراده‌و ئه‌خلاق وچاكه‌كارى وئه‌و كلتوره‌یه‌ كه‌له‌باوه‌شى په‌روه‌رده‌و فێركردندا گۆش ده‌بێت ، ئه‌و نه‌ته‌وانه‌ى ئه‌م سه‌رمایه‌یه‌ به‌ده‌ست ده‌هێنن چه‌كێكیان ده‌ست كه‌وتووه‌ كه‌ جیهانه‌كان فه‌تح ده‌كات كلیلێكى شاراوه‌یان چنگ كه‌وتووه‌ كه‌ هه‌موو گه‌نجینه‌كانى دنیا ده‌كاته‌وه‌ ، به‌ پێچه‌وانه‌وه‌ ئه‌ونه‌ته‌وانه‌ش كه‌به‌رزنه‌بونه‌ته‌وه‌ بۆ ئاسۆى تێگه‌یشتن و په‌روه‌رده‌یه‌كى له‌م شێوه‌یه‌، له‌پێشبڕكێى ژیانى داهاتوویاندا هه‌رزوو ده‌ڕوخێن وله‌ناوده‌چن .