چیرۆكی نێو تۆڕە كۆمەڵایەتیەكان لە دادگاكاندا

ئاشتی ئەرسەلان، پارێزەرو مافناس

 لە كۆمەڵگەیەك دەژین كە زۆربەی تاكەكان ژیانیان دووبارەیە، جارجار لەم دووبارەیە وەڕەسدەبێت و پەنا بۆ شتێكی هەڵەدەبات، بۆ ئەوەی لانی كەم تەنیا ڕۆژێكی جیاوازبێت. هەر تاكێك كە ئاواتی شتێكە زۆر بە پەرۆشەوە چاوەڕێیە پێیبگات، كاتێك پێشیگەیشت ڕێزی ناگرێت و هەست بە خۆشەویستی و چێژی ئاواتەكەی ناكات. بەڵكو چاو دەبڕێتە شتێكی تر كە نییەتی.

خودا مرۆڤی بە جیاوازییەوە ئافراندووە، بۆ ئەوەی لەمەوە وانەیەك فێرببێت كە تێڕوانینی بۆ ژیان جیاوازبێت وە جیاوازیشی لا قبوڵبێت.

لێرەدا دەمەوێت تیشك بخەمە سەر ئەو كێشانەی كە لە سەردەمی پێشكەوتنی تەكنەلۆژیادا لە نێوان هاوسەران ڕوودەدەن و بەردەوام دووبارەش دەبنەوە، ماڵەكان دەبنە شەوەزەنگ و كۆمەڵگە پێیەوە گرفتاردەبێت، لە كۆتاییدا خێزانەكان پەرتەوازەدەبن و منداڵەكان بێ‌ سەرپەرشت.

بە هۆی ئەوەی من كە پارێزەرم ڕۆژانە دەیان كێشەی هاوسەرانم بەرچاو دەكەوێت، كە هەندێكیان گرفتەكە ئەوەندە بچووكە شایەنی باسكردن نییە، بەڵام لەبەرئەوەی ئاستی ڕۆشنبیریان تا ڕادەیەك لاوازە، ئەم كێشە بچووكە گەیشتووەتە ڕادەی جیابوونەوە.

دەبێ ددان بەوەدا بنێین لەوەتەی تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان لە كوردستان پەیدابوونە كێشەكانی ژن و پیاو چەند قات بووەنەتەوە، بەداخەوە كەیسی وا هەیە لە دادگاكان لەسەر گومانێكی بچووك كچی پاكیزە خەڵتانی خوێن، یا ناچاری خۆسوتاندن كراوە.

بەشێك لەو گەنجانەی هاوسەرگیری دەكەن وەك پێویست بۆ ژیانی داهاتوویان ناڕوانن و نەخشە و پلانی ژیانی نوێیان دانەڕشتووە، بۆ ئەوەی ماڵەكانیان بە وشەگەلێك بۆنخۆشبكەن و بیكەن بە باخچەیەكی فرە گوڵ. تا ئەوەی لە هەر چركەیەكدا وشەیەكی كامەرانی دەرببڕن و ژیان سەراپا بە پەیڤی جوان بڕٍازێننەوە و لانەیەكی بەختەوەری دروستبكەن.

پێویستە هەریەك لە هاوسەرەكان ئەوەندە سۆز و خۆشەویستی بۆ بەرامبەرەكەی دەرببڕێت كە تامەزۆریی و خۆشەویستی لە نێو دڵ و جەستەی هاوسەرەكەی ڕەنگبداتەوە، نەوەك چاوڕێی عەشق و خۆشەویستی كەسانی تر بێت. دەبێت عەشق و موحیبەتی هاوسەران ئەوەندە زۆربێت هیچ گومانێك نەتوانێت جێگا لە دڵی یەكێكیان بكاتەوە و زاڵبێت بەسەریاندا.

لە ڕٍێگای ئەم نووسینەوە هەوڵدەدەم چەند نمونەیەكی زیندووی نێو دادگاتان بۆ بخەمەڕوو، دواتر كەمێك لەسەر هۆكارەكان و چارەسەریان دەدوێین، دیارە ئەم ڕووداوانەش سەرجەمی زادەی تەكنەلۆژیای سەردەمن، بە تایبەت سۆشیال میدیا ڕۆڵێكی سەرەكی هەبووە لە درووستبوونی ئەم ڕووداوانە:

ڕووداوی یەكەم:

“سێ‌ برا بانگهێشتی دادگا كرابوون لەبەرئەوەی یەكێك لە براكان بە خوشكەكەی دەڵێت نابێت تۆ فەیسبووكت هەبێت، چونكە نازانیت بەكاری بهێنیت، بەم شێوەیە دەبێتە دەمەقاڵی لە نێوان خێزانەكە، سەرەنجام كچەكە لە داخان خۆی دەسوتێنێت و دەمرێت، ئەم ڕووداوە لە یەكێك لە گوندەكانی نزیك هەولێر ڕوویداوە”.

ڕووداوی دووەم:

“ژنێكی تەمەن 30 ساڵی بە هۆی ئەوەی لە فەیسبووكەوە قسەی لەگەڵ یەكێك لە فەرمانبەرانی بەڕێوبەرایەتیەكەی كردبوو، هاوسەرەكەی پێیدەزانێ‌ و گومانی ناپاكی لێدەكات، دوای جنێو و لێدانێكی باش هەوڵی تەڵاقدانی دەدات، دوای ئەوەی ئەم كێشەیە هاتە دادگاو پیاوەكە نەیتوانی بەڵگەی پێویست بخاتەڕوو، بە ڕێنمایی و ئامۆژگاری دادوەر پیاوەكە لە تەقڵادانی ژنەكەی پەشیمان بوویەوە”.

ڕووداوی سێیەم:

“ئافرەتێك كە ئێستا تەمەنی 17 ساڵە لە 12 ساڵیەوە شوی بە كوڕێكی كەمێك گەورەتر لە خۆی كردووە، منداڵێكی چوار ساڵ و نیوی هەیە، دوای ماوەیەك ژیانی لەگەڵ هاوسەرەكەیدا، لە ڕێگەی تۆڕە كۆمەڵایەتیەكانەوە پەیوەندی خۆشەویستی لەگەڵ كوڕێك دەبەستێت، دوای ئەوەی ماڵە خەزورانی بەم پەیوەندییە دەزانن هەڵدەستن بە كوشتنی كوڕەكە و ژنەكەش لەلایەن كەسێكەوە دەبرێت بۆ داڵدەدانی ئافرەتان، فریای ئەوە ناكەون ژنەكەش بكوژن”.

ڕووداوی چوارەم:

“ئافرەتێك كە هاوسەری هەیە و خاوەنی سێ منداڵە بە هۆی تێكەڵیان لەگەڵ دراوسێكانەوە دوو پیاو ژمارە تەلەفۆنی خۆیان بە ژنی دراوسێیەكەیان داوە، بەم هۆیەوە پەیوەندی خۆشەویستی لەگەڵ دوو دراوسێ دەبەستێت كە ئەوانیش هەردووك هاوسەردارن، لە ئێستا پیاوەكە داوای جیابوونەوەی كردووە و منداڵەكان لای باوكیانن و ژنەكەش تووشی نەخۆشی دەروونی بووە”.

ڕووداوی پێنجەم:

“ژنێك لە تەمەنی 16 ساڵی دوای نۆ مانگ خۆشەویستی لەگەڵ كوڕێك شوی پێدەكات، بەڵام تەمەنی هاوسەرگیرییەكە كەم دەبێت و تەنیا 25 ڕۆژ بەردەوام دەبێت، دوای شەش مانگ زیزبوون ژنەكە داوای تەڵاقی لە هاوسەرەكەی دەكرد، وەك ژنەكە باسیدەكرد لەبەرئەوەی پیاوەكەی هیچ ڕێز و بەهای هاوسەری نازانێت، هەر لە یەكەم شەوەوە لێیداوە، ئەو چەند ڕۆژەی كە لاشی بووە نەیبردووەتەوە ماڵی باوكی و بە ناوی كچی ترەوە بانگیكردووە، لە ڕێگای تەلەفۆن و تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانەوە چەندین پەیوەندی خۆشەویستی هەبووە”

بە سەرنجدان لەم ڕووداوانەی سەرەوە بۆمان دەردەكەوێت كە زۆربەی ڕووداو و كێشەكانی كۆمەڵگەی ئێستای ئێمە لەسەر نەبوونی هۆشیارییە لە تەكنەلۆژیای سەردەم، (سۆشیال میدیا) بەداخەوە ئێمەی كورد بەرلەوەی ئامادەكاری بۆ شەپۆلی تەكنەلۆژیا بكەین باشی و خراپییەكانی لەبەرچاو بگرین، خۆمان بینیەوە لە نێو جیهانێكی بەرفراوانی تەكنەلۆژیادا لە ئەنجامدا بە شێوەیەكی زۆر سلبی شكاوە بەسەرماندا و دەیان و سەدان ڕووداوی دڵتەزێن و نەخوازراوی لێكەوتەوە.

نەبوونی ئاستی ڕۆشنبیری لای هاوسەران و زۆر بەكارهێنانی تۆڕە كۆمەڵایەتیەكان ئەمەش زۆر جار كێشەی خستووەتە نێو ماڵەكان، چونكە پیاو و ژنی وا هەیە ئەوەندەی گرنگی بەم تۆڕانە دەدات و كاتی بۆ دادەنێت ئەوەندە سەرقاڵ نییە لەگەڵ هاوسەر و منداڵەكانی، لە ئەنجامی ئەم فەرامۆشییەدا بۆشایی ڕوحی دروستدەبێت لە دڵی بەرامبەرەكەی و پەنا بۆ خۆشەویستی كەسێكی تر دەبات، بەمەش كێشەی خێزانی سەرهەڵدەدات.

زۆر تێكەڵی لەگەڵ كەسانی نەناسراو لە تۆڕە كۆمەڵایەتیەكاندا و گرینگی پێدانیان هۆكارێكی ترە بۆ لێكترازانی خێزانەكان.

بە بڕوای من لاوازی دینداری و لەخوا نەترسان هۆكارێكی سەرەكییە بۆ ئەم كێشانە، چونكە ئەگەر تاكی موسڵمان سنوورە قەدەغەكراوەكانی خۆی بزانێت و هەست بە بەرپرسیارییەتی خۆی بكات هەرگیز ڕێگا بە خۆی نادات خۆی تووشی تاوان بكات و بەرامبەرەكەشی دووچاری گرفت بكات.

هەروەها دەبێت ئەوەش بزانین كە بەشێك لەم ڕووداوانە تاوانەكەی لە ملی كۆمپانیاكانی ئەنتەرنێتە، چونكە لە ئێستادا هەموو تاكێك چ گەورە چ بچووك دەتوانێت بێ‌ تێچوونی پارە لە ڕێگەی ئەنتەرنێتی سیمكارتێكی هەزار دینارییەوە بۆ ماوەی 24 كاتژمێر بەشداری لە تۆڕە كۆمەڵایەتیەكان بكات. ئەم شێوە هەڕەمەكیەش زیانێكی زۆری بە ئاستی زانستی و ڕەوشتی زۆرێك لە خەڵكی گەیاندووە بە تایبەتی چینی قوتابیان.

ئەزیزم، ڕۆژ ڕووناكە و مانگ ڕووگەشە، ئەم دڵە بچووكەی تۆ بۆ وا تاریكە، بە ڕوو خۆشی بۆ ژیان بڕوانە، بە ڕووگەشی سەیرت دەكات، ئەی بونیادەم ژیان بە كامەرانی خۆشە، بە دەستی خۆت دۆزەخێك لە دڵ و دەروون و ماڵەكەی خۆت درووست مەكە.