بۆ توانه‌وه‌ى چه‌ورى ورگ ئه‌م خۆراكانه‌ بخۆ

و:نێرگز شێخ محێدین
ده‌زگاى به‌رگرى مرۆڤ پێكهاته‌یه‌كى شێوه‌ تۆڕى هه‌یه‌ له‌له‌شی مرۆڤدا خانه‌و شانه‌و ئه‌ندامه‌كان پێكه‌وه‌ كارده‌كه‌ن بۆ به‌رگرى كردنى له‌ش له‌ نه‌خۆشی و هه‌ر ته‌نێكى نامۆ كه‌ دێته‌ له‌شه‌وه‌، به‌ڵام ئه‌مه‌ كاتێكه‌ ئه‌م ده‌زگایه‌ به‌ته‌واوى كار بكات.
ئه‌م ده‌زگایه‌ به‌ دژى به‌كتریاو ڤایرۆس و كه‌ڕوه‌كان ناسراوه‌ له‌له‌شدا، كاتێك به‌باشى كارنه‌كات یان كێشه‌یه‌كى هه‌بێت ئه‌وا له‌ش ڕوبه‌ڕوى نه‌خۆشى و هه‌وكردن ده‌بێته‌وه‌، بۆیه‌ پێویسته‌ به‌شێوه‌یه‌كى سروشتى ئه‌م ده‌زگایه‌ به‌هێز بكه‌ین، له‌ڕێى ئه‌م خۆراكانه‌ى كه‌ باسی لێوه‌ ده‌كه‌ین، هه‌روه‌ها هۆكارێكن بۆ نه‌هێشتنى چه‌ورى ده‌ورى كه‌مه‌ر و ورگ:
1- میوه‌و سه‌وزه‌:
به‌هۆى ده‌وڵه‌مه‌ندى سه‌وزه‌و میوه‌كان به‌مادده‌ى خۆراكى و ڕیشاڵه‌كان له‌ پێكهاته‌كه‌یاندا، یارمه‌تی ده‌رن بۆ وه‌ستان دژى هه‌وكردنى درێژخایه‌ن، له‌به‌ر ئه‌وه‌ به‌ دڵنیاییه‌وه‌ ده‌بێت له‌ خواردنه‌كانتدا ڕۆژانه‌ سه‌وزه‌و میوه‌ بوونى هه‌بێت، له‌ گرنگترینیان 🙁 سێو، تو، شلك، بروكلى، قارچك، سپێناغ )
2- چاى سه‌وز:
به‌یه‌كێك له‌ خواردنه‌وه‌ باشه‌كان داده‌نرێت، یارمه‌تی ده‌ره‌ بۆ هاتنه‌وه‌یه‌ك و توانه‌وه‌ى چه‌وى ده‌ورى ورگ و كه‌مه‌ر، ڕێگرى له‌هه‌وكردن ده‌كات، (flavonoids ) ئه‌و ماده‌یه‌ كه‌ له‌چاى سه‌وزدا هه‌یه‌، به‌ته‌واوى دژى هه‌وكردنه‌.
3- چه‌ورى دوانى :
ئه‌م چه‌وریانه‌ به‌سودن بۆ دڵ ڕێژه‌ى ( LDL) كه‌ ناسراوه‌ به‌چه‌ورى به‌سود له‌له‌شدا به‌رزده‌كاته‌وه‌، ده‌بێته‌ هۆى دابه‌زینى جۆرى خراپى چه‌ورى كه‌ پێى ده‌وترێت ( HDL) ، ئه‌مه‌ش سودى تایبه‌تى بۆله‌ش هه‌یه‌ له‌وانه‌ :

• كه‌مكردنه‌وه‌ى مه‌ترسى جه‌لته‌ى دڵ و مێشك.
• دابه‌زینى كێش و لابردنى چه‌ورى ده‌وروبه‌رى ورگ و كه‌مه‌ر.
• كه‌مكردنه‌وه‌ى مه‌ترسی توش بوون به‌ شێر په‌نجه‌ى مه‌مك.
• كه‌مكردنه‌وه‌ى هه‌وكردن.
• بۆئه‌وانه‌ى هه‌وكردنى ڕۆماتیزمیان هه‌یه‌ به‌سوده‌.
  خواردنه‌ ده‌وڵه‌مه‌ندیه‌كانى به‌م چه‌وره‌یه‌: ( زه‌یتى زه‌یتون، باده‌م، ئه‌تۆگادۆ)
  4- ئۆمیگاى 3:
  لێكۆڵینه‌وه‌كان ده‌ریانخستوه‌ به‌كارهێنانى ئومیگاى 3 و 6 به‌شێوه‌یه‌كى ڕێك و پێك له‌ ژه‌مه‌كاندا ئه‌بێته‌ هۆى كه‌مكردنه‌وه‌ى هه‌وكردن. سه‌رچاوه‌ى خۆراكى ئۆمیگا وه‌كو : ( گوێز، ماسی، ماسى سه‌له‌مۆن، تۆى كه‌تان).
  5- به‌هارات:
  جۆره‌كانى وه‌ك سیر، زه‌رده‌ چه‌وه‌، دارچین، زه‌نجه‌فیل، بیبه‌رى تیژ، تواناى زۆر به‌هێزیان هه‌یه‌ بۆ ڕوبه‌ڕوبونه‌وه‌ى هه‌وكردن، بۆیه‌ پێویسته‌ ڕۆژانه‌ له‌ژه‌مه‌ خۆراكیه‌كاندا گرنگیریان پێبدرێت.
  6-ئاو:
  كه‌م خواردنه‌وه‌ى ئاو، له‌ش توشی ژه‌هراوى بوون و هه‌وكردن ده‌كات، له‌به‌رئه‌وه‌ واباشه‌ ڕۆژانه‌ 2 لیتر ئاو بخورێته‌وه‌،له‌كاتى وه‌رزشكردندا ده‌بێت ئه‌و بڕه‌ زیاتر بكرێت.
  7- جۆره‌كانى دانه‌وێڵه‌:
  له‌به‌رئه‌وه‌ى دانه‌وێڵه‌كان ده‌وڵه‌مه‌ندن به‌ ڕیشاڵه‌كان و ئه‌توانێت كۆنترۆڵى ئه‌نسۆلین بكه‌ن به‌هۆى ده‌وڵه‌مه‌ندیان به‌ ڤیتامین B واده‌كات هه‌وكردن له‌له‌شدا كه‌مبێته‌وه‌. سه‌رچاوه‌: http://www.dummies.com