نوسينى/ بەهار عبدالرحمن محمد
سیحر ئاماژەیە بۆ بەکارهێنانی هێز و کاریگەریی ناسروشتی یان سەروو سروشتی بۆ کۆنترۆڵکردنی ڕووداوەکان یان تاکەکان، یەکێکە لەو بابەتانەی مێژوویەکی دوورو درێژی هەیە، لە گشت سەردەم و کات و شوینێکدا بە شێوازی جیاواز بەدیکراوە لە هەموو ئاستێکی کۆمەڵگەدا پێشکەوتوو دواکەوتوو، خوێندەوارو نەخوێندەوار، هەژارو دەوڵەمەند..هتد ئەنجام دەدرێت، ئەمەش پەیوەستە بە چەند هۆکارێکەوە لەچوارچێوەی سەرکەشی و حەزو خولياى مرۆڤدا بۆ بەدیهێنانی ویستەکانی و زانینی داهاتوو.
تێڕوانینەکان بۆ سیحر لە کولتوورێکەوە بۆ کولتوورێکی تر جیاوازن، لە هەندێک کولتووردا پێیان وایە کە سیحر دەتوانێت کاریگەری ئةرێنی ياخود نەرێنی لەسەر تاک و کۆمەڵگه هەبێت لە هەندێک کولتووردا بەناوى ئایین یان ڕێوڕەسمی ڕۆحی كراوە، لە هەندێکی تردا پراکتیزەیەکە لەسەر بنەمای زانستە جادووییەکان و هێزە سەروو سروشتییەکان يان کردارە جۆراوجۆرەکانی وەک شوێنپێهەڵگرتنی ئەستێرەناسی و فەلەكناسي بۆ کاریگەریکردن لەسەر ڕووداوەکان و مرۆڤەکان هەروەها فەرمانی زارەکی بۆ کاریگەری لەسەر واقیع.
باوەڕبوون بە سیحر يەكێکە لەو بابەتە مەترسیدارانەى كە مێشكى مرۆڤەکان سەرقاڵ دەكات و دەوروژێنێت و چەندین ئەنجامی نەرێنی بەدوای خۆیدا دەهێنێت، هەربۆیە يەکێکە لە حەرامكراوەکان لە ئاينى پیرؤزى ئيسلامدا و هەڵوێستى یەکلاکەرەوەی لە بەرامبەری هەیەو هەموو کارێک ڕێگە پينەدراوەکە بەرەو سیحر و جادوو ئاراستە بكات ، خواى گەورە دەفەرموێت (وَلَكِنَّ الشَّيْاطِينَ كَفَرُواْ يُعَلِّمُونَ النَّاسَ السِّحْرَ}(سورة البقرة، الآية: 102)، کەواته سیحر كار و هانداني شةيتانە بۆ مرۆڤەکان دەبێت خۆيانى لێ بەدوور بگرن، خوای گەورە دەفەرموێت: {وَلَا تَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ الشَّيْطَانِ ۚ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُّبِينٌ}، (سورة البقرة، الآية: 208) واته شوێن هەنگاوەکانی شەیتان مەکەون، بەڕاستی ئەو دوژمنی ڕوونی ئێوەیە}
هەروەها فێربوون و فێرکردن و پراکتیزەکردنی قەدەغە کراوە بۆ ئەوەی خورافات دزە نەكاتە ناو مێشکی موسڵمانانەوە و ڕێگریی لە زیانەکانی و ئەوكاريگەرييە نەرێنیانەى لەسەر تاك و كۆمەڵگە هەيەتى بکات.
(ابن القیم) دەربارەی سیحر دەفەرموێت: (ئەوە تێکەڵەیەکه لە کاریگەریی ڕۆحە بەدخوازەکان و کاریگەریی هێزە سروشتییەکان و ڕێکەوتنێکە لە نێوان ساحیر و شەیتانێک بۆ ئەوەی ساحیرەکە هەندێک کاری حەرام یان شرك لە بەرامبەردا ئەنجام بدات بەرامبەر هاوکاریکردنی شەیتان بۆی)
سیحر چەمکێکی ئاڵۆز و فرە ڕەهەندو فاکتەره، چەندین هۆکارلە پشت ئەنجامدانيەتى هەروەك چەندين كاريگەرى نەرێنی لەسەر تاك و كۆمەڵگە جێدەهێڵێت
گرنگترين هۆكارەکانى ئەنجامدانى:-
هۆکاری زۆر هەیە بۆ ئەوەی هەندێک کەس پەنا بۆ سیحر ببەن و گرنگترين ئەو هۆکارانەش بریتين لە: ١-گەڕان بەدوای چارەسەر بۆ کێشەکانیان:
1_هەندێک کەس کاتێک ڕووبەڕووی کێشە یان سەختی ژیان دەبنەوە ڕوو لە سیحر دەکەن، وەک کێشەی سۆزداری یان دارایی، و چاوەڕێ دەكەن چارەسەرێک بۆ کێشەکانیان لە سیحردا بدۆزنەوە.
2-ئارەزووی کۆنترۆڵکردن: ڕەنگە هەندێک پەنا بۆ سیحر ببەن بۆ کۆنترۆڵکردنی مرۆڤەکان یان ڕووداوەکانی ژیانیان، جا بۆ تۆڵەسەندنەوە بێت یان بۆ گەیشتن بە ئامانجە کەسییەکانیان.
3-ترس و دڵەڕاوکێ: ڕەنگە هەندێک کەس بەهۆی ترس و دڵەڕاوکێ لە شتە نەناسراوەکان یان ڕووداوە ترسناکەکان پەنا بۆ سیحر ببەن، وا دةزانن سیحر لەم شتانە دەيانپارێزێت.
4-باوەڕبوون بە سیحر: لە هەندێک کولتوور و کۆمەڵگادا مرۆڤەکان باوەڕێکی پتەوییان بە هەبوون و کاریگەریی سیحر هەیە، و بە بەشێک لە نەریت و باوەڕەکانیان دەزانن. 5-بێتوانایی لە بەدەستهێنانی چارەسەری پزیشکی: لە هەندێک حاڵەتدا مرۆڤەکان پەنا بۆ سیحر دەبەن کاتێک هەست دەکەن چارەسەری پزیشکی یارمەتیان نادات بۆ چارەسەرکردنی هەندێک کێشەی تەندروستی یان دەروونی.
6-فشارە کۆمەڵایەتی و کولتوورییەکان: لەوانەیە فشاری کۆمەڵایەتی یان کولتووری هەبن کە وا لە هەندێک کەس بکات پەنا بۆ سیحر ببەن، بەو گومانەی سیحر دەتوانێت هاوكارى بكات لە رِووبەڕووبوونەوەى فشارەکان. هۆکارەكان هەرچییەک بن کە وا لە مرۆڤ دەکەن پەنا بۆ سیحر ببەن، دەبێت ئەوە بزانن کە سیحر چارەسەرێکی کاریگەر نییە بەڵكو چەندين کاریگەری نەرێنی لەسەر تاك و كؤمەڵگە هەیە، هەربۆیە باشترە بەدوای چارەسەرێکی باشتر و سەلامەتتردا بگەڕێن بۆ کێشەکان.
كاريگەرييەكانى سحر لەسەر تاك و كۆمەڵگە
لێرەدا کۆمەڵێک کاریگەری نەرێنی سیحر لەسەر تاك و کۆمەڵگە دەخەینەڕوو کە دروست دەبێت له كاتێکدا هەندێك باوەڕیان بە بوونی سیحر هەیە:
*کاریگەریەکانی لەسەر تاك
1_کاریگەری لەسەر تەندروستی دەروونی: باوەڕبوون بە بوونی سیحر دەبێتە هۆی دڵەڕاوکێ و فشاری دەروونی، هەروەها دەبێتە هۆی کەمبوونەوەی ئاستی متمانە بەخۆبوون لە دەروونداو هەستکردن بە فشاری درێژخایەن.
2_کاریگەری لەسەر پەیوەندییە کۆمەڵایەتییەکان: ئەگەر کەسێک هەستی کرد کە لەژێر کاریگەری سيحردایە یان بەرکەوتەی جادوو بووە، ڕەنگە کاریگەری لەسەر پەیوەندییەکانی لەگەڵ کەسانی دیکەدا هەبێت، هەروەها دەبێتە هۆی گومان و گرژی لە پەیوەندییە کۆمەڵایەتییەکاندا.
3-هەستيارى نادروست: باوەڕبوون بە بوونی سیحر دەبێتە هۆی ئەوەی مرۆڤ هەستيار بكات و لەڕادەبەدەر سەرنجی هەبێت بۆ هەر گۆڕانکارییەکی بچووک لە ژیانیدا، ئەمەش توشى گرژ ى دەروونى و هەست بە دڵەڕاوکێی زۆرى دەکات.
4_پشتگوێخستنی چارەسەری پزیشکی: لە هەندێک حاڵەتدا ئەو کەسانەی پێیان وایە لەژێر کاریگەری سیحردان، لەوانەیە لەبری ئەوەی بەدوای چارەسەری پزیشکی پێویستدا بگەڕێن، پەنا بۆ سيحر یان چارەسەری جادوويي دەبەن، ئەمەش زیان بە تەندروستی جەستەیان دەگەیەنێت.
5_گۆشەگیری: باوەڕبوون بوون بە سیحر وا لە مرۆڤ دەکات هەست بە گۆشەگیری بکات، بەو پێیەی دەترسێت کێشەکانی لەگەڵ کەسانی دیکەدا باس بکات یان داوای یارمەتی بکات.
6-لەدەستدانی متمانە بەخۆبوون: کاتێک کەسێک هەست بەوە دەکات بە سیحرلێکردن دەکرێتە ئامانج، دەبێتە هۆی لەدەستدانی متمانە بەخۆبوون و هەستکردن بە لاوازی و بێتوانایی لە ڕووبەڕووبوونەوەی ئاستەنگەکان.
7-هەستکردن بە ترس و دڵەڕاوکێ: هەندێک کەس پێیان وایە لەژێر کاریگەری سیحرێک یان نەفرەتێکدان، ئەمەش وایان لێدەکات بەردەوام هەست بە ترس و دڵەڕاوکێ بکەن.
8-توندوتیژی و شەڕەنگێزی: لەوانەیە ئەو کەسانەی کاریگەری سیحر و جادووگەرییان لەسەرە، پەنا بۆ توندووتيژى و تۆڵەسەندنەوە ببەن بۆ ئەوەی لە کاریگەرییەکانی ڕزگاریان بێت، ئەمەش کێشەکەیان زیاتر دەكات لەبری چارەسەرکردنی.
9-کاریگەری لەسەر ڕاپەڕاندنی کار: ئەگەر کەسێک پێی وابێت کە سیحری لێکراوە، ڕەنگە کاریگەری لەسەر کارکردنی هەبێت لە شوێنی کارەکەی و ببێتە هۆی سستی و لاوازی لە ڕاپەڕاندنی کارەکەیدا.
کاریگەریەکانی لەسەر كۆمەڵگە
1-دابەشبوون و هەڵوەشانی کۆمەڵگە: باوەڕکردن و پراکتیزەکردنی لەوانەیە کۆمەڵگە دابەش بکات بەسەر گروپی کێبڕکێکار یان ناکۆکی سەبارەت بە بیروباوەڕ و پراکتیزە ئایینی و کولتوورییەکان.
لە هەندێک حاڵەتدا باوەڕی تاکەکان بە بوون و کاریگەریی سیحر دەتوانێت ببێتە هۆی هەڵوەشاندنەوەی کۆمەڵگە و زیادبوونی گومان و گرژی لە نێوان ئەندامانی کۆمەڵگەدا.
2-برەودان بە خورافات و نەزانی: باوەڕبوون بە سیحرو جادووگەری برەو بە خورافات و نەفامی لە کۆمەڵگەدا دەدات، ئەمەش ڕێگری لە گەشەسەندنی کۆمەڵایەتی و کولتووری دەكات.
3-زۆربونى تاوان و توندوتیژی: ناوبەناو سیحر دەتوانێت بەشداربێت لە تاوان یان کردەوەی توندوتیژی کە لەلایەن گروپەکانەوە ئەنجام دەدرێت کە باوەڕیان بە هێزی سیحراوی هەیە.
4-تێکدانی پەیوەندییە کۆمەڵایەتییەکان: ڕەنگە لە هەندێک حاڵەتدا سیحر بەکاربهێنرێت بۆ تێکدانی پەیوەندییە کۆمەڵایەتی و خێزانییەکان بە وروژاندنی ناکۆکی و ململانێی نێوان تاکەکان.
5-ترس و دڵەڕاوكێ: باوەڕبوون بە سیحر دەتوانێت ترس و دڵەڕاوکێ لە کۆمەڵگەدا دروست بکات، بەو پێیەی مرۆڤەکان لەو تاکانە دەترسن کە گومانیان لێدەکرێت سیحروجادووگەری بکەن و بە مەترسی بۆ سەر سەلامەتی گشتی دەزانن.
6-نەمانى متمانە له پەیوەندییە کۆمەڵایەتییەکاندا: ئەگەر وا بڕوا بکرێت کەسانێک هەن لە کۆمەڵگەدا جادووگەری دەکەن، ئەمە دەبێتە هۆی وەرینی متمانە لە نێوان ئەندامانی کۆمەڵگەو هەڵوەشاندنەوەی پەیوەندییە کۆمەڵایەتییەکان.
7-سەرقاڵبوون بە کێشە لاوەكيەكان: بە گرنگیدان بە سیحر و چاوخشاندن بە شتە سەروو سروشتییەکان، کۆمەڵگە دەتوانێت چاوپۆشی لە کێشە ڕاستەقینەکان بکات کە ڕووبەڕووی دەبێتەوە، لەبری هەوڵدان بۆ باشتربوون و گەشەسەندن پشت بە ئەفسانە و بیرۆکەی تەقلیدی دەبەستن
گرنگە بزانین سيحر هيچ بنەمايەكى زانستی نیيه، زۆرینەی زانا و پسپۆڕانی بواری زانستی و شەرعى و دەروونی و تەندروستی باوەڕی خەڵک بەوەی کە لە ژێر کاریگەری سیحردان رەت دەکەنەوە، وادادەنێن لە ئەنجامی فێڵ و هۆکاری دەروونی دیکە بێت، هەروەها هەمیشە پێشنیار دەکەن لەم جۆرە حاڵەتانەدا داوای یارمەتی لە کەسانی شارەزاو پسپۆڕانی دەروونی و تەندروستی بکەن.
چۆنێتی خۆپاراستن لە سحر
سیحر بەو پێودانگەى ڕێگایەکە بۆ گەندەڵی و هۆکارێکە بۆ زیانگەیاندن لە نێو بەندەكاندا و لە سەرووی هەموو ئەوانەشەوە هۆکارێکە بۆ بێباوەڕِى بە خودا وشکۆمەندی بۆ زاتى و دوورکەوتنەوە لە دین و شەریعەتەکەی و وەڵامدانەوەی شەیتانی نافرەت لێکراوە، پێويستە خۆپارێزی لێیی هەبێت.
بۆ كەمكردنەوە و بەتاڵکردنەوەی سيحر چەند هەنگاوێک گرنگە:-
1-تەقوا و باوەڕێکی پتەو و بەهێزكردنى ئەو باوەڕەى كە سيحر یەکێکە لە کوفر و حەرامەکان، مرۆڤ بەرەو گومڕای و خراپەكارى دەبات و كەسانێك پەنا بۆ سيحرو جادوو دەبەن كە باوەرِيان لاوازە پێغەمبەر درودى خواى لەسەر بێت دەفەرموێت:-
من أتى عرافًا فسأله عن شيء، لم تقبل له صلاة أربعين يومًا ( هەرکەسێک بچێتە لای فاڵچییەک و پرسیاری شتێکی لێبکات، چل ڕۆژ نوێژەکەی قبوڵ نابێت)
من أتى كاهنًا فصدقه بما يقول، فقد كفر بما أنزل على محمدﷺ (هەرکەسێک بچێتە لای فاڵچییەک ، باوەڕی بەو شتانە هەبێت کە دەیڵێت، کافر بووە بەو شتەی کە بۆ محمد دابەزیوە، سەلامی خوای لەسەر بێت
كەواتە موسڵمان بۆ ئەوەى ئيمان و باوەرِى پارێزراو بێت ، دەبێت دووربكەوێتەوە لە پەنابردن بۆ سيحرو جادوو
2-پشت بەستن بەخواى گەورە، پەیوەندیکردن و پشتبەستن بە خودا و داوای پاڵپشتی و هێز لە ڕێگەی دوعا و قورئان خوێندن و نوێژو عيبادەتەوە یارمەتیدەره بۆ کەمکردنەوە و نەهێشتنى کاریگەرییەکانى، هێورکردنەوەی دەروون و بەهێزکردنی ڕۆح بە پەناگرتن بەخواى گەوره دەبيت
3-پەروەردە و هۆشیاری: پەروەردەکردن سەبارەت بە هۆکاری کێشەکان و پێدانی زانیاری دروست و بلاوكردنەوەى هۆشيارى ڕێگاى کەمکردنەوەی سحرو جادوون، گرنگترین شت ئەوەیە کە ژیر و عەقڵانی بیت لە مامەڵەکردن لەگەڵ ئەو بابەتانەی کە وەک کێشەیەک دەردەکەون کە لە ئەنجامی باوەڕبوون بە سیحر یان هەر بیروباوەڕێکی کەسییەوە سەرهەڵدەدەن
4-پێشخستنی گەشەسەندنی کەسی و هاندانی تاکەکان بۆ فێربوونی کارامەیی نوێ و باشترکردنی تواناکانیان و دووركەوتنەوە لە خورافات دەتوانێت متمانە بەخۆبوون بەرز بکاتەوە و بەشداری بکات لە باشترکردنی کوالیتی ژیان.
5-چارەسەری پزیشکی: ئەگەر نیشانەی تەندروستی یان دەروونی بەرچاو هەبوو، پێویستە ڕاوێژ بە پزیشکانی پسپۆڕ بکرێت بۆ هەڵسەنگاندنی حاڵەتەکە و ئاراستەکردنی چارەسەری، داوای یارمەتی پیشەیی بکە لە ڕاوێژکاری دەروونی یان چارەسەرکەر کە پسپۆڕە لە مامەڵەکردن لەگەڵ کاریگەرییەکانی سیحر ، زۆر گرنگە وریا بیت و دوور بکەویتەوە لە کەوتنە ناو ئەفسانە یان چارەسەرێک کە نازانستی بێت.
6-بەهێزکردنی پەیوەندییە کۆمەڵایەتییەکان: مانەوە لە دەوری پاڵپشتی کۆمەڵایەتی لەلایەن هاوڕێ و خێزانەوە دەتوانێت سوودی هەبێت بۆ بەهێزکردنی بەرگری دەروونی و سۆزداری، بوونى پەیوەندی لە نێوان ئەندامانی کۆمەڵگەدا دەبێ بە ئاشکرا و ڕاشکاوانە بێت، دیالۆگ و تێگەیشتن بگرنەبەر بۆ چارەسەرکردنی ناکۆکی و نەهێشتنی گرژی، دروستکردنی تۆڕێکی پاڵپشتی کۆمەڵایەتی بەهێز کاریگەری ئەرێنی لەسەر تاک و کۆمەڵگە دەبێت.
لە کۆتاییدا دەبێت بە شێوەیەکی واقیعی و عەقڵانی مامەڵە لەگەڵ ئاڵانگاری و کێشەکاندا بکرێت و سەرنج بخرێتە سەر بەرزکردنەوەی ژیانی کۆمەڵایەتی و دەروونی نەک بیرکردنەوە لە بیرۆکەکانی پەیوەست بە سیحر یان بابەتە سەروو سروشتییەکان.
هەروەها پتەوكردنى ئەو باوەڕەى كە سیحر بوونی نییە، بەڵکو تەنها خۆدزینەوە و خەیاڵ و جۆرێکە لە فێڵبازی دەست و جادووگەری بەڵگەی ئەمەش وتەی خودای گەورەیە کە دەفةرموێت: يُخَيَّلُ إِلَيهِ مِن سِحرِهِم أَنَّها تَسعى “(سورة طه، اية66)
پاراستنی وزەی ئەرێنی و هەوڵدان بۆ دوورکەوتنەوە لە وزە نەرێنییەکان و پاراستنی ژینگەیەکی تەندروست لە دەوروبەرت و ئەنجامدانی ئەو هۆكارانەى کە دڵخۆشی و ئاسوودەیی دەهێنێت.
سەرچاوەکان
1-البحث في امور السحر / بحث علمى / عمر حافظ
2-احكام السحر وصوره المعاصرة / ا.د.علي بن عمربن محمد السحيباني
3-الحذر من السحر / دراسة علمية لحقيقة السحر، وواقع أهله من منظور الكتاب والسنة، مع بيان المشروع في الوقاية والعلاج / د خالد بن عبد الرحمن بن علي الجريسي
4-السحر الاسود / عمروا ياسين
5-السحر والحسد / محمد متولي الشعراوي
