دوو شه‌ممه‌ , كانونی یه‌كه‌م 11 2023

جێنده‌ر بۆ؟

-3-
نوسینى: ی. پ. د. عالیه‌ فه‌ره‌ج
زۆرجار زۆرێك له‌ ئێمه‌ى ژنان ئه‌كادیمى بین له‌ بوارى پسپۆڕى جیاوازدا یان چالاكه‌وانبین‌و خاوه‌نى ئه‌زمون‌و خه‌باتێكى مه‌ده‌نى به‌رده‌وام بین، ئه‌م پرسیاره‌ له‌ خۆمان ده‌كه‌ین: بۆ ئه‌بێت له‌ زۆرینه‌ى كۆمه‌ڵگا لۆكاڵیه‌كانى جیهاندا ژنان بۆ ته‌عبیركردن له‌ پرسى خۆیان چه‌مكى جێنده‌ر به‌كار بهێنن، له‌م چه‌ند ئه‌ڵقه‌یه‌دا هه‌وڵده‌ده‌م به‌ سه‌ربوردێكى مێژوویى بگه‌مه‌ وه‌ڵامێك بۆ ئه‌م پرسیاره‌.
كلتورى مرۆڤ سالارى كلتورێكى جیهانیه‌ كه‌ به‌ مێژووى كۆمه‌ڵگا جیاوازه‌كان ڕۆڵى بنه‌ڕه‌تى بینیوه‌ له‌ هێنانه‌دى پارسه‌نگى نێوان هه‌ردوو ڕه‌گه‌ز له‌هێز‌و ده‌سه‌ڵاتدا، له‌ چوارچێوه‌ى گۆڕانكارییه‌ به‌دواییه‌كه‌كاندا كه‌ سیسته‌مى كۆمه‌ڵایه‌تى ‌و كلتورى میله‌تان به‌خۆیانه‌وه‌ بینیوه‌‌و، هه‌میشه‌ خاوه‌ن ده‌سه‌ڵات هه‌لى بووه‌ بۆ به‌كارهێنانى ده‌سه‌ڵاته‌كه‌ى بۆ خستنه‌گه‌ڕى به‌رامبه‌ره‌كه‌ى، له‌پێناو به‌رجه‌سته‌كردنى به‌رژه‌وه‌ندییه‌ باڵاكانى خۆى. بۆیه‌ له‌ سه‌ره‌نجامدا بێبه‌شكردنى لایه‌نى به‌كارهێنراو له‌ ده‌ستكه‌وت‌و ده‌رهاویشته‌كانى به‌كارهێنانى ده‌سه‌ڵاته‌كان به‌ ئاشكرا تێبینى ده‌كرێت.
ئه‌وه‌ى زۆرێك له‌ توێژینه‌وه‌ زانستیه‌كان له‌سه‌ر واقیعى ڕێگه‌ پێدراو له‌ لایه‌ن سیسته‌مه‌ كۆمه‌ڵایه‌تى‌و كلتورى كۆمه‌ڵگاكانه‌وه‌ بۆ هه‌ردوو ڕه‌گه‌ز ده‌یخه‌نه‌ڕوو به‌م شێوه‌یه‌ى خواره‌وه‌یه‌:
یه‌كه‌م: واقیعى كۆمه‌ڵایه‌تى ژنان هه‌ریه‌كه‌ له‌ ڕۆڵى بونیادنه‌ر بۆ تۆڕى په‌یوه‌ندییه‌ كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كان ‌و پارێزه‌رى ئه‌م تۆڕى په‌یوه‌ندییانه‌یه‌ كه‌ له‌ ڕێى سێ به‌هاى سه‌ره‌كیه‌وه‌ به‌ئه‌نجام دێت، به‌هاكانیش بریتین له‌ په‌یوه‌ندییه‌كان Relation‌و پێكه‌وه‌بوون Connection و به‌ریه‌ككه‌وتن Cominication، ئه‌م سێ به‌هایه‌ له‌ زۆربه‌ى كۆمه‌ڵگاكاندا چوارچێوه‌ بۆ ڕۆڵه‌ كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كانى ژنان دیاریده‌كه‌ن.
دووه‌م: واقیعى كۆمه‌ڵایه‌تى پیاوان كه‌ هه‌ریه‌كه‌ له‌ خاوه‌ندارێتى هێزه‌كان‌و كێبه‌ركێ بۆ له‌خۆگرتنى پێگه‌یه‌ك له‌ پله‌به‌ندى زۆرترین هێز ده‌گرێته‌وه‌‌و، له‌ چوارچێوه‌ى سێ به‌هاى سه‌ره‌كیدا دێته‌دی، كه‌ بریتین له‌ سه‌ربه‌خۆیه‌تى Independence ‌و ده‌سه‌ڵات Power ‌و به‌ده‌ستهێنان Accomplishments، ئه‌م سێ به‌هایه‌ له‌ زۆربه‌ى كۆمه‌ڵگاكاندا به‌ به‌هاى پیاوانه‌ داده‌نرێت.
له‌ مێژوو ‌و واقیعى كۆمه‌ڵگاكاندا ده‌سه‌ڵاتى به‌ڕێوه‌بردن هه‌میشه‌ ڕێخۆشكه‌ربووه‌ بۆ گرێدانى به‌ ده‌سه‌ڵاتى داڕێژه‌ر یان ده‌سه‌ڵاتى دامه‌زرێنه‌ر، بۆیه‌ هه‌ركام له‌ دوو ڕه‌گه‌زه‌ (ژنان یان پیاوان) بوبێته‌ خاوه‌نى ده‌سه‌ڵاتێكى ڕاسته‌قینه‌ له‌ به‌ڕێوه‌بردنى ژیان یان دامه‌زراوه‌یه‌ك له‌ دامه‌زراوه‌كانى كۆمه‌ڵگا یان دامه‌زراوه‌كانى ده‌سه‌ڵاتى فه‌رمى به‌ڕێوه‌بردنى كاروبارى خه‌ڵك، به‌ تێپه‌ڕبونى كات ئه‌م ڕه‌گه‌زه‌ بووه‌ته‌ خاوه‌نى ده‌سه‌ڵاتى داڕشتنى ستایلى ژیان یان خاوه‌ندارێتى دامه‌زراوه‌كانى كردووه‌ یان بووه‌ته‌ میراتگرى دامه‌زراوه‌كانى ده‌سه‌ڵاتى فه‌رمى‌و به‌پێى به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانى خۆى، له‌ ئه‌نجامدا هه‌ستاوه‌ به‌ بونیاندنانه‌وه‌ى ئه‌و دامه‌زراوانه‌.
ئه‌گه‌ر بمانه‌وێت ئه‌م شیكردنه‌وه‌یه‌ دابه‌زێنینه‌ سه‌ر ئاستى واقیعى كۆمه‌ڵگاكان، تێبینده‌كرێت كاتێك به‌ڕێوه‌بردنى سیسته‌مى كلتورى‌و كۆمه‌ڵایه‌تى كۆمه‌ڵگاكان بۆ نمونه‌ له‌ كۆمه‌ڵگاى كوردى به‌ ته‌واوه‌تى ده‌بێته‌ وه‌زیفه‌ى پیاوان، به‌شێوه‌یه‌كى ته‌دریجى خودى سیسته‌مه‌كان له‌ ڕووى بونیاد‌و پێكهاته‌وه‌‌و وه‌زیفه‌وه‌ به‌ ڕاده‌یكى زۆر ده‌بنه‌ هه‌ڵگرى به‌رژه‌وندییه‌كانى پیاوان له‌سه‌ر ئاستى خودى ‌و پێگه‌ى خێزانى‌و كۆمه‌ڵایه‌تى ‌و سیاسى‌و، به‌ ئاشكرا ئه‌م بایه‌سنێسه‌ Gender Biasڕه‌نگده‌داته‌وه‌، له‌م نێوه‌نده‌شدا خودی ژنان ده‌بنه‌ بكه‌ره‌ كاراكانى به‌دیهێنانى ئه‌م به‌رژه‌وه‌ندییانه‌‌و پارێزه‌رانیشى.له‌مه‌ش گرنگتر ئه‌وه‌یه‌ ئه‌م پڕۆسه‌یه‌ به‌ ده‌ستپێشخه‌رى ‌و سه‌رپه‌رشتى ژنان له‌ نه‌وه‌یه‌كه‌وه‌ بۆ نه‌وه‌یه‌كى تر به‌به‌رده‌وامی ئه‌نجام ده‌درێت‌و ئه‌گوێزرێته‌وه‌.
به‌سه‌رنجدانێكى ووردى عورفى كۆمه‌ڵگاى كوردی ئاشكرا ده‌بێت كه‌ دابینكردنى پێداویستیه‌ سه‌ره‌كیه‌كانى پیاوان له‌ گه‌ڵ هێنانه‌دى حه‌ز‌و خواست‌و ئاواته‌كانیان پله‌ى یه‌كه‌میان پێدراوه‌ له‌ چوارچێوه‌ى عورف‌و داب‌و نه‌ریتى كوردیدا‌و، له‌ به‌رامبه‌ردا ژنان له‌ چوارچێوه‌ى سێ به‌ها سه‌ره‌كیه‌كه‌دا كه‌ په‌یوه‌ندییه‌كان Relation‌و پێكه‌وه‌بوون Connection و به‌ریه‌ككه‌وتنه‌ Cominication ده‌بنه‌ جێبه‌جێكارى ڕاسته‌قینه‌ بۆ هێنانه‌دى واقیعێكى كۆمه‌ڵایه‌تى كه‌ خۆیان وه‌كو ژنان بێبه‌شده‌كرێن تیایدا له‌ ئیمتیازاتى كۆمه‌ڵایه‌تى كۆمه‌ڵگاكه‌یان.
له‌ وێنه‌ جێگیره‌كانى عورف به‌رامبه‌ر هه‌ردوو ڕه‌گه‌ز كه‌ جیاكارییه‌كى ئاشكراى پێوه‌ دیاره‌ له‌ چوارچێوه‌ى دوو واقیعى كۆمه‌ڵایه‌تى جیاواز له‌ داڕشتن‌و كاركردندا، وێنه‌كانى به‌ڕێوه‌بردنى په‌یوه‌ندییه‌ كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كانه‌ كه‌ هه‌ریه‌كه‌ له‌ فۆڕمه‌كانى پێشوازیكردن‌و دانشتن‌و دابه‌شكردن‌و دیاریكردنى شوێنى دانیشتن له‌ هه‌ریه‌كه‌ له‌ بازنه‌ى خێزان‌و دامه‌زراوه‌كان‌و كۆمه‌ڵگادا‌و به‌ڕێوه‌بردنى گفتوگۆ ده‌گرێته‌وه‌‌و، ده‌كرێت به‌ جومگه‌ى هه‌ستیار‌و ڕێخۆشكه‌ر دابنرێت بۆ بونیادنانى دوو ستایل له‌ ژیانى كۆمه‌ڵایه‌تى له‌ هه‌مان كۆمه‌ڵگادا، هه‌روه‌ها كاریگه‌رى گۆڕاوه‌كانى وه‌كو ته‌مه‌ن‌و پێگه‌ى خێزانى‌و ڕیزبه‌ندى ناو خێزان له‌سه‌ر عورفه‌ كۆنترۆڵكه‌ره‌كانى په‌یوه‌ندییه‌ كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كان بۆ هه‌ردوو ڕه‌گه‌ز دووباره‌ ڕۆڵى بنه‌ڕه‌تیان ده‌بێت له‌ جێگیركردن‌و به‌رده‌وامیپێدانى ئه‌و دوو جۆره‌ له‌ ستایلى ژیانى كۆمه‌ڵایه‌تى بۆ هه‌ردوو ڕه‌گه‌ز له‌ ئه‌نجامدا دابه‌شكردنى خودى كۆمه‌ڵگایه‌ك بۆ دوو كۆمه‌ڵگا.
له‌ لایه‌كى تره‌وه‌ عورفه‌ تایبه‌ته‌كان به‌ بۆنه‌ كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كان، به‌ نمونه‌ شاییه‌كان‌و شیوه‌نه‌كان‌و هه‌ریه‌كه‌ له‌ شێوازه‌ جیاوازه‌كانى ده‌ربڕینى خۆشى‌و خه‌م له‌ لایه‌ن هه‌ردوو ڕه‌گه‌زه‌وه‌‌و سنورى قه‌بوڵكردنى ئه‌و شێوازانه‌ له‌لایه‌ن سیسته‌مه‌ كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كانه‌وه‌‌و ، تایبه‌تكردنى شوێنى جیاواز له‌ هه‌ردوو بۆنه‌كاندا بۆ ژنان‌و پیاوان‌و، هه‌روه‌ها جیاوازى له‌ نێوان دابه‌شكردنى ڕووبه‌رى به‌ڕێوه‌بردنى بۆنه‌كان له‌ لایه‌ك‌و دابه‌شكردنى ڕۆڵه‌ خزمه‌تگوزارییه‌كان له‌ لایه‌كى تره‌وه‌ له‌نێوان ژنان‌و پیاوان‌و كاریگه‌رى ئه‌م فۆڕمه‌ له‌ دابه‌شكردن له‌سه‌ر دابه‌شكردنى ده‌سه‌ڵات‌و پێگه‌ كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كان.
هه‌رچه‌نده‌ له‌ ڕووى زانستیه‌وه‌ گرنگى بونى شه‌راكه‌تى ڕاسته‌قینه‌ له‌ نێوان دایكان‌و باوكان له‌ پڕۆسه‌ى پێگه‌یاندنى نه‌وه‌كانیان له‌ هه‌ردوو قۆناغی مناڵى‌و هه‌رزه‌كاریدا جێگیره‌، له‌ واقیعدا له‌ بازنه‌ى خێزاندا بێت یان دامه‌زراوه‌كانى خوێندن‌و په‌روه‌رده‌ بێت پشكى گه‌وره‌ى پڕۆسه‌ى پێگه‌یاندنى نه‌وه‌كان ده‌درێت به‌ ژنان، به‌بێ ئه‌وه‌ى نه‌ له‌سه‌ر ئاستى ده‌سه‌ڵات نه‌ له‌سه‌ر ئاستى كۆمه‌ڵگا خزمه‌ت به‌ ژنان بكرێت له‌ ڕووى ئاماده‌كردنیان بۆ جێبه‌جێكردنى ڕۆڵى په‌روه‌شیار‌و ڕاهێنه‌ر‌و…هتد.
له‌گه‌ڵ ئه‌م نمونانه‌‌و چه‌ندین نمونه‌ى به‌رجه‌سته‌كراوى ژیانى ڕۆژانه‌ى كۆمه‌ڵگاكاندا، چه‌ند پرسیارێك خۆى ده‌سه‌پێنێ، له‌وانه‌:
ئه‌گه‌ر سیسته‌مه‌ كۆمه‌ڵایه‌تى‌و كلتورى كۆمه‌ڵگاكان‌و فاكته‌ره‌ پشتگیره‌كانى ده‌سه‌ڵات‌و هێزییان ته‌نها بۆ پیاوان جێگیر نه‌كردایه‌، ئایا واقیعى كۆمه‌ڵگاكان‌و ستایلى ژیان به‌م شێوازانه‌ى ئێستا ده‌بوو؟
ئایا ئه‌گه‌ر ژنان ئاستى هۆشیاربونیان به‌ خۆیان له‌م ئاسته‌ى ئێستا زیاتر ببوایه‌، تا چ ڕاده‌یه‌ك واقیعى كۆمه‌ڵایه‌تیان جیاوازتر ئه‌بوو؟
ئایا له‌ كۆمه‌ڵگایه‌كى نه‌ریتیدا كه‌ خێزان سه‌نته‌ره‌ تیایدا نه‌ك تاك تا چ ڕاده‌یه‌ك جێنده‌ر ئه‌توانێت مرۆڤبونى ژنان له‌ واقیعى كۆمه‌ڵایه‌تى‌و له‌ ده‌ره‌وه‌ى بازنه‌ى ژیانى خێزانیدا بچه‌سپێنێت؟
تا ئێستا به‌دیلى جێنده‌ر له‌ چوارچێوه‌ى كلتورى كوردیدا چیبووه‌ كه‌ كار له‌ سه‌ر هاوسه‌نگكردنى هاوكێشه‌ى ده‌سه‌ڵات له‌ بونیادى كۆمه‌ڵایه‌تیدا بكات؟
سه‌رجه‌م ئه‌م پرسیارانه‌ ڕوبه‌ڕووى چالاكه‌وانى بوراى مافی ژنان ده‌بنه‌وه‌ كه‌ هه‌میشه‌ هه‌ڵگرى دروشم‌و پڕۆژه‌ى به‌ مرۆییكردنى مافه‌كانى ژنانن.

Check Also

ئامارەکان دەدوێن (14)

بە پێی زانیارییەکانى بانكی نێودەوڵەتی هەر یەك وڵات لە ناو 4 وڵاتدا یاسای نیە بۆ …

17 کۆمێنت

  1. free nhs stop smoking service pain reliever meds buy medication online without script

  2. cyproheptadine without prescription luvox 100mg cost ketoconazole sale

  3. Thank you for another informative website. Where else may just I am getting that kind of info written in such a perfect approach? I have a undertaking that I am simply now running on, and I have been at the glance out for such information.

  4. antiviral medication for hsv 2 where can i purchase valtrex diabetic pill starting with a

  5. buy cymbalta 20mg generic order duloxetine 20mg order generic provigil 100mg

  6. anti fungal herbs and supplements herpes medication for pmu procedures blood pressure hacks before test

  7. purchase phenergan pills buy cheap generic phenergan ivermectin medication

  8. dyspepsia diagnostic tests online nocardia treatment guidelines how to get rid of a urine infection fast

  9. prednisone 5mg usa order prednisone 20mg online cheap amoxicillin 250mg generic

  10. birth control cost without insurance how to delay ejaculation naturally ejaculation treatment pills

  11. purchase azithromycin buy prednisolone 5mg pills order gabapentin without prescription

  12. Cyday

    Kansas will begin applying a preferential sales tax rate to groceries, following the enactment of H.B. 2106 in May 2022. Specifically, the state sales tax on groceries is scheduled to phase down to 4 percent in 2023 and 2 percent in 2024 before phasing down to zero in 2025. The general sales tax rate remains 6.5 percent. If you live in a community-property state, then the entire basis is stepped up to its value when the first spouse dies, says Mark Luscombe, principal analyst for tax and accounting at tax publisher Wolters Kluwer. In the example above, the basis would become $500,000. Arizona, California, Idaho, Louisiana, Nevada, New Mexico, Texas, Washington and Wisconsin are community-property states. Renting a residence to someone you’re related to can take many forms. Sometimes parents with kids in college consider buying an investment property near the school so they can rent it to their student and friends. Others buy a vacation home and rent it back to their parents and siblings.
    http://www.threelt.com/bbs/board.php?bo_table=free&wr_id=163396
    Depending on what the agreement says, you may pay the deposit when you and the seller have both signed the agreement or when the agreement becomes unconditional. Buyers usually pay the deposit by bank transfer. Make sure you talk to your bank beforehand to make sure the money is available. If the sale is by tender, you provide a cheque or bank transfer for the deposit amount when you make the offer. We’ve all shopped on Trade Me at some point and experienced the thrill of the bidding war. Impatiently hitting refresh to see if someone has laid a higher bid than you on that bed base or video game, and the satisfaction of seeing off a rival bidder and winning the item you wanted. For example, the buyer can choose to rescind or cancel a real estate agreement if he or she learns that there is a fatal title defect. If the seller is unable to remove a defect and transfer clear title at closing, then the buyer can cancel the deal. A common issue here is where there are heirs of a prior owner who are either deceased or unable to be located. Of course, this issue can be resolved with a quiet title action but many buyers may not want to wait for that process to be completed.

  13. ursodiol canada actigall 150mg drug buy generic cetirizine 10mg

  14. lasix 40mg sale buy doxycycline 200mg order generic albuterol

  15. brand strattera order quetiapine 50mg generic zoloft 50mg without prescription

  16. buy lexapro 10mg online cheap sarafem 40mg ca naltrexone 50mg price

  17. buy clavulanate sale cheap augmentin 625mg order clomiphene pill

وەڵامێک بنووسە

پۆستی ئەلیکترۆنییەکەت بڵاوناکرێتەوە. خانە پێویستەکان دەستنیشانکراون بە *